Juiste plaats en tijd

Weet je, nu ik zelf met een film bezig bent probeer ik mijn eigen wijze lessen die ik op mijn blog heb geschreven in acht te houden. Ik blijf erbij, als je een film maakt over het verleden, doe het dan goed. Maar hoe doe je dat? 

Ik heb al een heel relaas gehouden over de propaganda-achtige aard van films als Pearl Harbor en de verzinsels die de film Titanic verkondigde. De reden waarom ik hier zo'n stront hekel aan heb de gebeurtenissen deze film, die zijn gebaseerd op ware gebeurtenissen, het historische bewustzijn van de massa's wordt geprint en daarna niet meer verdwijnt. Je kan bijna geen documentaire en herineringsbijeenkomst over de Titanic bekijken zonder te worden geconfronteerd door de scene op de boeg van het schip of het nummer 'My Heart will Go on'. Op zich onschuldige dingen, maar het zijn clichés die het publiek van de ramp hebben gedistantieerd. Als iemand, waar dan ook, begint over Titanic is het eerste wat bij de meeste opkomt, Celine Dion en Leonardo Dicaprio... En ik heb niks tegen Dicaprio! En laat me niet beginnen over de beschimping van de Japanners in Pearl Harbor! …En mijn familie heeft in een Jappenkamp gezeten! 

'Het is toch niet de verantwoording van de filmmakers. Moeten we dan stoppen met historische films?' wordt mij dan gevraagd
Nee, helemaal niet. Maar als we een filmmaken over de tweede wereldoorlog moet het ook gaan over de tweede wereld oorlog en niet over een matige liefdes driehoek.

Laten we het dan eens hebben over de opening van Saving Private Ryan. Iedereen kent die scene. Soldaten nat en koud in boten. Kotsen op de vloer van zeeziekte en omdat ze weten wat er gaat gebeuren. En dan stopt de boot. Het luik wordt geopend en dan....

Iedereen weet wat er gaat gebeuren. Sommige momenten van die ene scene staan mij, na jaren, nog steeds helder voor de geest. Nu, als iemand de kust van Normandië ziet denken vele meteen aan die scene. Aan al die soldaten die lichamelijk en geestelijk kapot zijn gemaakt op de stranden van Normandië. Dat is wanneer filmmakers hun werk goed hebben gedaan.     

Voor Steampunk is het niet anders. Als je kiest voor een specifieke periode uit de geschiedenis, gebruik die periode dan ook. Anders kan je net zo goed het jaar 18XX invullen. Om die reden laat veel Steampunk mij ook koud. Het verleden dat nooit heeft bestaan is leuk, maar ik houd van diepgang. Wat dat betreft ben ik denk ik man die meer van de klassieke 'Cyberpunk in het verleden' stroming van Steampunk dan het, laten we gewoon wat luchtschepen met ballonnen lanceren en we zien wel. In vind dat Steampunk, net zoals Scifi, een paar goede meesterwerken verdient zoals, The Wrath of Kahn en Bladerunner... Of Do Robots Dream of Electric Sheep, als je voorkeur geeft aan het boek.

Laten we het eens hebben over goede voorbeelden, zoals Steamboy en de achtergrond van het bordspel Leviathans. Beide verhalen maken goed gebruik van de periode waarin het zich afspelen, lees Engeland, van 1850-1900. Beide verhalen kunnen namelijk alleen in deze tijdsperiode worden geplaatst.

Leviathans gaat over een oorlog die in de lucht wordt uitgevochten tussen de diverse grootmachten met behulp van enorme luchtschepen, genaamd Leviathans, die dankzij elektrisch een vloeistof in de lucht worden gehouden. Die vraag die centraal staat in de tijdslijn van Leviathans is dan ook, wat zouden de grootmachten hiermee doen.

Je kan de 19^de en vroeg 20^ste eeuw niet kan begrijpen zonder je te verdiepen in de politieke situatie tussen de nieuwe natie-staten. Duitsland was in 1871 het grootste land in West-Europa geworden. Engeland en Nederland hielden enorme overzeese koloniën en Frankrijk zat tussen Engeland en Duitsland ingeklemd als een plak Camembert in een baguette. Intussen vochten Rusland en Japan om controle in Azië, waar de bovenstaande partijen ook belangen hadden.
De Grote Oorlog leek onvermijdelijk en werd zelfs binnen de eigen grenzen aangemoedigd, met uitspraken als, ‘God is met ons’ en ‘Wij moeten beschaving verspreiden’, etc. Maar zelfs als een conflict een positieve uitkomst had voor een partij, werd deze partij zwakker en dus een makkelijke prooi voor de partijen die uit de oorlog waren gebleven... Hm.

Lange termijnplannen en dynastieke machtspolitiek waren van enorm belang om deze balans te bewaren. Aan de andere kant raakte iedereen overtuigd dat het concert-systeem, onderhouden door Bismarck, zou falen en ‘een grote oorlog die een einde zou maken aan alle oorlogen’ onvermijdelijk was. De Duitsers hadden hun Von Schlieffen-plan, hun strategie voor de oorlog tegen Frankrijk, al bedacht in 1906. Acht jaar voor de eerste wereldoorlog.
Kortom we hebben sinds 1870 een groep landen die rond een tafel zitten te vergaderen met pistolen onder het tafelblad geplakt. Als één van hen zijn pistool trok, trok iedereen zijn pistool. Wat doe je dan? Hun antwoord, je legt je pistool open op tafel en laat het aan iedereen zien hoe mooi die is. De rest doet vervolgens hetzelfde. De eerste toont een pistool met parelmoer ingelegde handvat, de andere met een pistool met een dubbele loop en de laatste die ook weer gebruikt kan worden bij het koffiezetten, want multifunctionaliteit is de toekomst!

Kortom, wat we in deze periode hebben zijn internationale pikvergelijkingswedstrijden op staatsniveau. Waar denk je dat de Olympische spelen vandaan komen… Alleen daar kunnen atleten echte genitaliën bewonderen als we de berichtgeving mogen geloven: … ‘See, we told you everything is bigger in Mother Russia!’
Een andere methode om elkaar jaloers te maken waren schepen. Passagiersschepen om precies te zijn, want die hadden een reden om mooi te zijn. Daarom kwamen ook prijzen als de blauwe wimpel, voor het snelste schip, om aan de wereld te tonen hoe geavanceerd en rijk deze landen waren. Maar deze passagiers schepen konden in tijden van oorlog ook als troeptransporten worden gebruikt die duizenden soldaten konden vervoeren en de meeste jagers en slagschepen konden ontvluchten. Ze waren niet alleen mooi, maar ook gevaarlijk.

Dus, stel dat in deze periode luchtschepen waren ontwikkeld, wat dan? De schrijvers van Leviathans heeft voorbeeld genomen aan de Bootrace en gesteld dat hetzelfde, met de luchtschepen zou gebeuren. Sterker nog. De grote zeeschepen zou vervangen.
En ze gaan hier ook ver in. Tijdens de wereld expo van 1851 in de Crystal Palace, Londen, hadden de Fransen hun eerste Leviathan in onderdelen naar Engeland gesmokkeld om deze op locatie te monteren en als verassing aan de Engelsen te tonen… De Engelse, die juist zo trots waren op hun eerste Leviathan, die ze als afsluiting wilde onthullen, waren daardoor op hun spreekwoordelijke genitaliën getrapt. Niet alleen was hun afsluiting nu een aanfluiter, ze waren door Fransen overtroffen. Dus wat doen ze? Ze vervangen de bemanning van hun Leviathan met kinderen en plaatsen in plaats van ornementen kanonnen op het dek, waarmee ze het eerste luchtslagschip lanceren… En daarmee was de luchtrace begonnen.

In Steamboy staat de Wereld Expo van 1851 ook centraal. Hierin zijn het niet alleen luchtschepen die worden getoond, maar krachtharnassen, tanks, deltavliegers die op stoom werken. Hierin probeert de helm, Steamboy, een bijzonder krachtige energiebron uit de handen van oa zijn vader te houden die het voor een sinister doel wilt gebruiken. Als Steamboy vraagt aan een Engelse nationalist Stephenson, wat hij met deze technologie zou doen, lacht Stephenson en zegt: ‘Het is om de mensen gelukkig te maken… Maar de (Engelse) natie is de fundatie van ons geluk, dus moeten wij er alles voor doen om haar sterker te maken.’
In beide verhalen staat technologie in dienst van ‘de Staat’. Dit zou elk ander concept kunnen zijn, zoals een ideologie of religie en de combinatie van beide. Maar deze uitspraak en alles wat er om heen gebeurt, is typerend voor deze periode en dat maakt het gebruik van deze geschiedenis relevant. Niet alleen hebben we wat over ons verleden geleerd, we kunnen deze situatie vergelijken met het heden… Zoals de stille verovering van de Ukraine door Rusland. De ene zegt dat Rusland de internationale verdragen aan zijn laars lapt. De andere zegt dat Rusland puur zijn belangen beschermd door de EU uit het land te houden. Tja, daar zijn hier wel wat paralellen te trekken met de periode 1871-1914 als je er over gaat nadenken.