How to: punk the past, part I

Zo, iets uitgebreider artikel dan gebruikelijk, maar dat vind ik het waard.
Beste lezers, ik waardeer dat jullie mij lezen. Ik vind het alleen jammer dat 3000 vieuws later nog amper commentaar wordt gegeven op de inhoud. Niet alleen heb is het demotiverend, het remt ook de ontwikkeling van dit blog en de uiteindelijk richting die het zal nemen.
Dat gezegd te hebben zie ik wel dat meer personen zijn gaan sharen op Google+ en Facebook. Alstublieft, blijf dat doen. Hoe meer zielen hoe meer vreugd. Hopelijk inspireert dat andere om ook content te schrijven, want ik kan niet de enige zijn die een mening heeft over nederlands retro-futurisme. Dus blijf delen.

Goed… Dit is een onderwerp wat mij persoonlijk erg trekt en wellicht erg vakinhoudelijk is, maar daarom niet minder belangrijk voor wat wij doen. Op het moment dat iemand fictie schrijft waarin geschiedenis een rol speelt hebben wij een bepaalde verantwoordelijkheid. Ook als Steampunkers.
Voor wie denkt dat dit een erg politiek correct onderwerp is, laten we de realiteit in acht nemen. Steampunk is leuk. Moet het moet ook leuk zijn voor iedereen. Misschien is het leuk om te vertellen over het wilde westen en hoe de cowboys het van de indianen winnen, maar verwacht niet dat de huidige Native Americans dat leuk vinden om te horen.
Punken van het verleden is leuk, maar het moet leuk blijven voor iedereen anders doe je het gewoon niet goed.

Misschien niet het meeste leuke onderwerp (behalve voor mij dan), maar wel één waarin educatie gewenst is.
Even een voorbeeld waarom: Michael Bay regisseerde Pearl Harbor (2001) een zeer matige (voor 6 rasberries genomineerde) film  waarin de aanval op Pearl Habor (7 december, 1941) wel wordt getoond, maar de nadruk ligt op een liefdes driehoek van fictionele karakters.
In zal niet ingaan op het plot, maar op een aantal dingen die de historisch bewuste kijkers het bloed onder de nagels vandaan haalde:

• Personeel van het Amerikaanse luchtmacht worden als een stelletje onverantwoordelijke cowboys afgeschilderd.

• Personeel van het Amerikaanse marine worden als een stelletje incompetente idioten afgeschilderd, voor ‘comic relief’, tijdens de aanval zelf.

• De Japanners vallen nadrukkelijk civiele doelen aan tijdens de aanval;  wat ze in werkelijkheid niet hebben gedaan, terwijl ze daar wel elke mogelijkheid voor hadden.

Nu weet ik dat er mensen zijn; Ach, dat is toch niet erg? Het is Hollywood.’
Jawel! Dat is wel erg! Dit is geen Hollywood! Pearl Harbor is echt gebeurd! Als jij een historische gebeurtenis wilt verfilmen heb je ook de verantwoordelijkheid om het goed te doen en daar geen halve propaganda film van te maken! Filmkijkers verwachten dat filmakers de feiten correct laten zien. Nu zijn duizenden mensen overtuigd dat de Japanners civiele doelwitten bewust hebben gebombardeerd. Ja, dat is deels de fout van de filmkijkers. Maar volledig de fout van de filmmakers! Het is onwaar en daarom niets anders dan propaganda om het feit dat de Amerikanen een ‘heldhaftige’ missie vliegen om Japanse steden te bombarderen aan het einde van de film te verdoezelen. 

Nu kan je in een medium, zoals film, niet alles laten zien. Je hebt te maken vele beperkingen, maar ook het feit dat we vele dingen niet weten. Soms moeten we onze fantasie gebruiken om de gaten op te vullen.
Daarnaast verloopt de geschiedenis rommelig. Er is geen rode draad of thema. De geschiedenis komt voort uit menselijk handelen en mensen zijn onvoorspelbaar. Daarom moeten schrijvers wel eens vrijheden nemen met het verhaal.
Het verschil tussen dingen verzinnen en onwaarheden vertellen is subtiel, maar dat is geen excuus om slecht werk af te leveren. Bijvoorbeeld, er is geen excuus voor de verbeelding van de Japanners in Pearl Harbor. Er is geen excuus voor de geïnjecteerde klassenstrijd die zogenaamde op de Titanic zou hebben plaats gevonden in de gelijknamige film (neem het opsluiten van passagiers in lage delen van het schip en het weren van passagiers bij de reddingsboten). Dit zijn gewoon leugens om de politieke voorkeuren van de makers aan het publiek op te dringen.

Dat betekend niet dat wij geen vrijheden mogen nemen met de geschiedenis. Het einde van de film Patton(1970) is een uitstekend voorbeeld. In werkelijkheid kwam General Patton onder een op hol geslagen kar terecht die een heuvel afreed. Niet bepaald een waardig einde voor iemand met zijn ego. Dus in de film mist de kar hem, waarop hij zegt: ‘Stel je voor dat ik daar onder was gekomen.’
Het past prachtig in de film, die een hommage is aan zijn legende. Zelf vind ik dit één van de meest noemenswaardige filmmomenten. Het is onwaar, maar op een manier die bij het personage past.

Als iemand een verschrijft waarin historische personages of gebeurtenissen centraal staan, moeten een aantal dingen in acht worden genomen.
Ten eerste moet een schrijver een goede reden hebben om een historische gebeurtenis of personage in zijn verhaal te verwerken. Titanic (1997) van James Camron bijvoorbeeld: Het verhaal gaat niet hoofdzakelijk over de Titanic of de slachtoffers. Het is een liefdesverhaal dat op elk ander zinkend schip had kunnen plaatsvinden. Sterker nog, Cameron lijkt helemaal niet geïnteresseerd te zijn in de gebeurtenis omdat zoveel feiten worden genegeerd en worden verdraaid. De naam Titanic is in dit geval puur gebruikt om mensen in de stoelen te krijgen, met woedende reacties tot gevolg. Als de boot bijvoorbeeld, Ship that Sinks, werd genoemd was er geen probleem geweest en werd de film vergeten vanwege zijn matigheid. Titels als Pearl Harbor of Titanic scheppen de verwachting dat de film over deze onderwerpen gaat en dat de makers trachten een hommage of realistische weergaven te vertonen. Hetzelfde geld voor historische personages.
Een ander voorbeeld, Filips II staat bekend als een religieuze fanaat die zich in een klooster had terug getrokken en daarom geen binding had met de buitenwereld. Dat hij misdaden als genocide zou begaan als hij de kans had gekregen past bij zijn nalatenschap. Zelfs zijn grootste fans kunnen daar niet omheen, tenzij ze de feiten volledig negeren.
Maar zou je het zelfde kunnen doen voor Willem van Oranje of Elisabeth van Engeland? Je moet heel goed je best doen om lezers hiervan te overtuigen dat deze historische figuren daar toe in staat zouden zijn geweest in andere omstandigheden.
Mensen hebben nou eenmaal karaktertrekken. Zo was Elisabeth een harde maar voorzichtige heerser. Ze maakte echter niet altijd de juiste beslissingen. Vooral haar keuze in vertrouwelingen is soms twijfelachtig. Waar je wel op kan rekenen is dat ze zich niet zou laten onderwerpen door Spanje. Als een schrijver van dat laatste gegeven afwijkt moet hij of zij wel een verdomd goede reden verzinnen waarom.
Als iemand degelijke karaktertrekken negeert of verdraaid, wat doet dit personage dan in het verhaal? Als je Elisabeth geen aantrekkelijk karakter vindt, schrijf er niet over en verzin iets anders.

Nu heb ik veel manieren genoemd hoe historische gebeurtenissen en personages verkeerd gebruikt kunnen worden. Kunnen ze ook goed gebruikt worden?
Ja zeker. Maar dan moet je er alles aan doen dat alles tot zijn recht komt. Filips II had zich teruggetrokken in een convent. Dat lijkt me een goed excuus om te vertellen dat hij een reusachtig Stoomfort woont. Hij was ook excentriek en religieus. Had er geen problemen mee om zijn onderdanen in de financiële schulden te werken, zoals Alva en Sidonia, om zijn kruisvaarders-ambities waar te maken. Hoe moet je deze man nog punken om hier een goede antagonist van te maken?
Als je wat meer vrijheden met de geschiedenis wilt nemen is Willem van Oranje een mooi voorbeeld. Wat als Willem van Oranje de moordaanslag door Balthazar Gerards had overleefd, doordat ze cyborg van hem hadden gemaakt? Welke gevolgen had dat voor de Republiek? Zou hij paranoïde zijn geworden of enkel verbitterd? Zijn zoon Maurits ongeduldig zijn geworden en op het leven van zijn vader azen? Hoe zou de relatie met Engeland zijn geweest? Dit zijn vragen die relevant zijn voor zijn personage. Willem van Oranje is niet inwisselbaar in deze omstandigheden.
Er zijn dus positieve manieren om onwaarheden in een verhaal te verwerken. Het is echter de verantwoording van een schrijver daar over na te denken en zichzelf de vraag te stellen: ‘doe ik het verleden eer aan?’ Het hoeft geen een hommage te zijn. In dit geval kunnen de donkere kanten van Willem van Oranje worden verkend. Maar het wel een kant zijn die lezers kunnen herkennen, zodat ze kunnen zeggen. ‘Ja, ik me voorstellen dat hij zo eindigen.’ Zo blijft de voorstelling van Willem van Oranje leuk voor iedereen.

Daar gaat het om. Lol. Dat jij een bepaalde voorstelling van een historisch thema leuk vind betekend niet dat iedereen dat vindt. Als jij bepaalde voorkeuren hebt voor humor of maatschappelijk standpunten, prima. Maar accepteer dat niet iedereen daar net zo over denkt. Ons verleden is van iedereen en is niet bedoeld om jouw standpunten, of die van andere, te motiveren. Maar daar de volgende keer meer over in deel 2.
Maar voorlopig, Steampunk is fun. Keep it that way.

Laat de 'Eigen Geschiedenis' inspireren

Bewerking door Paul Stickland

Ik stelde laatst een nieuw Steampunk kostuum idee voor aan iemand en de eerste reactie die ik kreeg was, ‘maar dat is niet victoriaans.’
Binnen de subcultuur is het idee ontstaan dat Steampunk per definitie ‘Victoriaans’ moet zijn; aka gebaseerd op de periode van koningin Victoria’s regeringsperiode van 1833 tot 1901. Ik vind deze instelling op meer dan één manieren problematisch, maar laten we eerst eens een de algemene problematiek bespreken voordat ik mijn eigen meningen spui.

Het Victoriaanse probleem is niet specifiek Nederlands. Met name in Amerika is de discussie al een tijdje gaande. Meerdere personen hebben zich er al tegen uitgesproken, maar ik zal het algemeen houden.
Nu is de victoriaanse tijd een kwa periode geschikt voor Steampunk. Het is periode van technologische innovatie en maatschappelijke verandering en sociale tegenstellingen.
Een Engelse arbeider die rond 1750 was geboren zou Engeland zien veranderen van een traditionele samenlevingen naar een industriële maatschappij, waarin technologie alles mogelijk leek te maken. Het Engelse rijk groeide gestaag. Ze versloeg Napoleon in 1813 en 1815. Dat was een oorlog die technologische oorlogsvoering naar een nieuw niveau bracht met de eerste krijgsraketten, luchtverkenning met ballonen en exploderende kanonskogels. Na 1860 kunnen we de eerste stoom en pantserschepen (Ironclads) daaraan toevoegen.
De ontwikkelingen van deze periode inspireerde schrijvers als Jules Verne en H.G. Wells tot het schrijven van hun werken die ons tot vandaag de dag inspireren.
Wat dat betreft is onze fixatie op de 19^de begrijpelijk, maar daarin ligt ook het probleem. Veel Steamers lijken niet te begrijpen wat de term Victoriaans inhoud. Het verwijst enkel naar het bewind van een vorstin die persoonlijk niets met de ontwikkeling te maken heeft.
Het is ook geen bewuste keuze. Veel boeken in het genre spelen zich af in deze periode omdat Babbage zijn plannen voor de eerste computer toen presenteerde, de Amerikaanse burgeroorlog toen werd uitgevochten en luchtballonnen zeer populair waren. Maar dit zijn toevalligheden, geen onderdeel van een ontwerp en zeker geen reden om ons tot deze periode te beperken.

Er wordt nog wel gezegd, ‘Maar er moet stoom in voorkomen.’ Dan vraag ik mij af, waarom? Ten eerste is Steampunk een naam voor een genre boeken waarin Cyberpunk in nostalgische settings afspeelde. Steampunk is een woordspeling op Cyberpunk, laten we daar niet meer van maken dan het is.
Ten tweede, de victoriaans tijd heeft geen monopolie op stoommachines. De eerste stoommachine is al in de oudheid uitgevonden door Heron van Alexandriën (10 – 70 na onze jaartelling). Daarna zijn er al experimenten met deze machines bekend vanaf de 16^de eeuw. Toevallig kwamen ze in gebruik in de Victoriaanse periode. Maar dan nog zijn er meerdere vormen van energie in deze periode, zoals wind en waterenergie. Gaan we deze negeren vanwege esthetische voorkeuren?

Andere kenmerken uit deze periode die over het hoofd worden gezien zijn minder vrije karaktertrekken van, maar niet beperkt tot, het Britse Rijk. Kolonialisme, racisme, klassenstrijd en de laissez fair politiek. Waar amper over wordt gesproken het feit dat Steampunk een relatief blanke subcultuur  is met een erg westerse kijk op de wereld en haar geschiedenis. Ja, we stellen ons graag Victorianen voor met Rayguns, maar wie staat aan de verkeerde kant van het wapen.
Dit onderwerp is niet van belang voor mijn relaas, maar ik wilde het wel benoemen.

Wat ik zelf bezwaarlijk vind is het gebrek aan eigen identiteit die de nederlandse Steampunk gemeenschap heeft. Natuurlijk, het is nog een kleine beweging en jong, maar het legt te veel nadruk op wat in het buitenland gebeurt. We missen de durf een nederlandse draai aan Steampunk te geven.
Als ik hierover begin krijg ik argumenten zoals: ‘maar Nederland begint pas laat met stoommachines.’
Laten eens beginnen met de waarom Nederland pas laat met stoommachines begint. Nederland had het niet nodig. Zie de wet van de remmende voorsprong. De Republiek was zover ontwikkeld dat het gebied prima zonder kon. De belangrijkste bron van inkomsten kwam uit de landbouw die werkte op wind en waterkracht. De steden leefde van de internationale handel. Stabiliteit werd gegarandeerd door provinciale samenwerking en het tolerantie-beleid, terwijl de rest van Europa in oorlogen verwikkeld was.
De welvaart die Engeland ervoer in de 19^de eeuw kende de Republiek eerder. We hadden drukkerijen, universiteiten, kaartenmakers, scheepsbouwers, wiskundigen, uurwerktechnici, schrijvers en vooral het kapitaal om het allemaal mogelijk te maken.
Als iemand voor 1750 een uitvinding een realiteit wilde maken was de Republiek de plek om het te doen. Dit gebeurde ook in 1652 in Rotterdam waar een onbekende fransman bezig was met het bouwen van een stoomboot, maar overleed voordat hij het plan kon realiseren.

Ik zou wel even door kunnen gaan over, ‘hoe toonaangevend de Republiek was in zijn tijd, maar het punt wat ik wil benadrukken is dat we deze periode uitsluiten door ons louter te richten op een bewind van een koningin die geen onderdeel is van onze eigen geschiedenis.

Daarom wil ik eindigen met deze vraag; Waarom sluiten we onze eigen geschiedenis en cultuur uit? Wat belet ons om onze eigen draai te geven aan de Nederlandse Steampunk?
Ik kan die vraag niet voor mezelf beantwoorden. Ik vind het eigenlijk te zot voor woorden dat iets ons zou beletten. Dus, iemand. Laat je eens inspireren door ons eigen verleden in plaats van te lenen van andere. Laat het victoriaanse gedachte plaats maken voor de VOC-mentaliteit.

International Steampunk Day 2013

Het is internationale Steampunk dag vandaag, ter ere van Charles babbage die op 14 juni 1822 zijn ontwerp van de Difference Engine No. 1 presenteerde aan de Royal Astronomical Society. Eerlijk gezegd heeft dit gegeven me een beetje overvallen van de week, dus dan maar een stukje over Charles Babbage en waarom juist deze dag is verkozen voor International Steampunkday. Ze hadden immers ook H.G. Wells of Jules Verne’s verjaardag kunnen nemen, maar nee. Geloof het of niet, Babbage heeft een hechtere link met het genre dan deze schrijvers hebben. 

Charles Babbage (1791 - 1871) is bekend voor zijn ontwerpen van de eerste computers, de Difference Engine (No. 1 en No.2)en de Analytical Engine. Helaas voor Babbage zijn deze modellen nooit voltooid. Mede omdat hij telkens nieuwe aanpassingen maakte in zijn ontwerpen, die meerdere tonnen zouden wegen.
Een computer kan echter niets zonder software, dus gaven zijn ontwerpen ook leven aan de eerste programmeurs. Ada Lovelace was de eerste programmeur, die haar programma’s maakte met ponskaarten. Ook zij heeft de kans niet gekregen om haar programma uit te testen.

Momenteel proberen ze in Engeland de Analytical Engine te bouwen met het vrijwilligers project ‘Plan 28’ dat door middel van crowdsourcing wordt gefinancierd. Ze hopen het project 150 jaar na Babbage zijn dood, in 2021, af te ronden.

Tot daar het verhaal van Babbage, maar waarom valt Steampunkdag op deze datum? Omdat Babbage zijn visie William Gibson en Charles Sterling inspireerde hun eerste boek in het Steampunk genre te schrijven, The Difference Engine (1991) waarin het Britse Imperium dankzij de uitvinding van de Analytical Machine in staat om stoommachines verder te ontwikkelen en meer gebieden, waaronder Mexico te veroveren.
Het is het officieel het eerste boek in het genre van Steampunk. Sterling en Gibson waren cyberpunk schrijvers die cyberpunk in het verleden wilde laten afspelen. Ze bedachten een what-if verhaal waarin Babbage ontwerpen werden gerealiseerd en de fundatie werd van een Britse politiestaat.
Dus toe Babbage zijn plannen voorlegde op 14 juni, 1822 aan de Royal Astronomical Society had hij onbedoeld de fundatie van een subcultuur gelegd.

Helaas wordt er dit jaar niets mee gedaan in Nederland. In Antwerpen is er een Picknick georganiseerd, maar ik geloof dat het de meeste Steamers hier heeft overvallen.
Mocht je toch nog het Steampunk gevoel willen hebben dit weekend (15 en 16 juni); in Wageningen wordt het Leef Festival gehouden met het thema Tijdspoor. Een van de onderdelen is een optocht waaraan meerdere Steamers zullen deelnemen.

Wat de Entertainment-Industrie van Steampunk kan leren

Dit, is geen grap

De XBox One, aka de spelcomputer zonder spelletjes, is een grote voorbeeld van wat er mis is met de entertainment industrie op dit moment.
 Het ergste is waarschijnlijk dat alle spelletjes op de harde schijf van dit kreng moeten worden geïnstalleerd voordat het gespeeld kan worden. Je hebt de DVD, waarop het spelletje staat, daarna niet meer nodig. ‘Oh, mooi,’ denk je dan. ‘Dan kan ik de DVD aan een vriend lenen zodat hij het kan

You tell them Pickard

spelen’. Nee, nee, nee. Geleende en tweedehands videospelletjes kunnen niet gespeeld worden, tenzij de lener/ koper het volle pond opnieuw(!) betaald aan Microsoft. Daarom moet ook een permanenten internetconnectie hebben. Als dat je nog niet heeft ontmoedigd om dit onding te kopen, er zijn op dit moment bijna geen spelletjes voor aangekondigd omdat Microsoft meer aandacht heeft besteed aan televisiezenders. Want dat is wat nodig hebben. Nog een televisiekast in huis.

De XBox One is een machine die bedrijven als Microsoft willen; een apparaat die hen alle controle geeft over onze entertainment. Geen consument zou dit ding willen hebben. Dat kan gewoon niet! Toch zullen we zien dat er duizend consumenten zijn die het zullen kopen, omdat; a. ze niet opletten en b. omdat iedereen het koopt.
Vooral ouders met geld zullen het voor hun kinderen kopen. Ouders denken dat spelletjes met vriendjes gedeeld kunnen worden, zoals in die goede oude tijd van de megadrive en (Super) Nes. Haha! Nee dus.
Dus ouders die een spelcomputer voor hun kinderen willen kopen. Negeer deze verijdelde afstandsbediening! Het is een machine waarvan alleen bedrijven als microsoft van profiteren.

Als de boodschap nog niet duidelijk is, de entertainment industrie is volledig op zichzelf gericht. Ze beschuldigen hun klanten van diefstal en piraterij om de stijgende prijzen te verantwoorden en weigeren verantwoording te nemen voor hun slechte beslissingen en infantiele benadering bij bijvoorbeeld, het ontwikkelen van spellen.
Vraag een gamer wat er mis is met videospellen en hun antwoord zal vaak hetzelfde zijn. Alles is het zelfde. Call of Duty; Modern Warfare werd een grote hit, met zijn meerspeler mogelijkheden en (vermeend) realisme. Helaas zijn ze nooit opgehouden hetzelfde spel opnieuw en opnieuw te uit te brengen.
Andere bedrijven proberen ook steeds Call of Duty na te maken, want dat is zogenaamd wat hun ‘doelgroep’ wil. Maar deze doelgroep van dertienjarige zegt alleen wat andere willen horen, namelijk dat Call of Duty hun favoriete spel is. In werkelijkheid zijn dit spellen als Skyrim, Plants versus Zombies, Civilization V. Allemaal titels die van de Call of Duty genre afwijken. Of het nou gaat om pindakaas, spelletjes, fietsen of films. Het is aangetoond dat consumenten niet durven uit te komen voor hun persoonlijk smaak, met als gevolg dat wij een markt hebben die verzadigd is van één genre en andere genres geheel genegeerd worden. 

De industrie is het contact met de klant geheel verloren. Ze begrijpen het niet meer of willen het niet begrijpen. Ze denken eerst aan geld, wat verkoopt en gaan dan innoveren in technologie waar wij niet om gevraagd hebben, want dat is wat hun ‘doelgroep’ zogenaamd wil. Dus nu hebben we vissen die uit de weg zwemmen als je in de buurt komt en gezichten die zo realistisch zijn dat het eng is. Dat is wat je krijgt als je naar je doelgroep luistert.

Wat heeft dit met Steampunk te maken?
Als je er over nadenkt is dit probleem de voedingsbodem voor Steampunk. Het gebrek aan authenticiteit en genres in entertainment is niet een op zich staand probleem.

Steampunk probeert ons te herinneren aan de verwachtingen die wij oorspronkelijk hadden van technologie; ruimtereizen, steden onder zee en in de lucht, tijdmachines en rayguns.
Waarom zien we dit amper terug in videospellen; het medium die ons instaat stelt deze werelden te ervaren? Het heb het boven al uitgelegd; Het komt door de fixatie op doelgroepen en het eigenbelang.

Dat betekend niet dat het er niet is. De kracht van Steampunk is dat het mensen met vergelijkbare interesses in contact brengt. Om Steamer te worden hoef je alleen maar het Internet op te gaan en binnen een paar dagen heb je contact met tientallen andere steamers die zelf dingen maken. Kleine bedrijven maken complete Steampunkerige werelden die wij kunnen verkennen. Dankzij websites als Kickstarter, Crowdaboutnow en IndyGoGo kunnen Steamers elkaar financieel bijstaan en samen deze producten realiseren.
En wat hebben wij, de klanten daaraan. Transparantie, direct contact met de makers, inspraak, het gevoel dat je hebt bijgedragen aan een prachtig product.
Het heeft ook voordelen voor bedrijven. Ze leren hun doelgroep, persoonlijk, kennen. Weten wat hun product verwacht wordt en hebben een idee hoeveel betalende klanten ze kunnen verwachten. Dat zorgt ervoor dat ze het budget daarop kunnen aanpassen. Daarnaast zal het de werknemers motiveren, wetend dat klanten met smacht op het eindproduct wachten.
Het belangrijkste, inspraak geeft je een persoonlijk band met het bedrijf en het product. Iets wat bedrijven als Nintendo en EA vergeten zijn. Microsoft heeft het nooit begrepen geloof ik.

 Dat is het grote verschil tussen de huidige industrie en subculturen als Steampunk. Grote bedrijven zien niet in dat consumenten hen kunnen helpen. Als zij echt een nieuwe Call of Duty willen, zijn consumenten bereid bij te staan. In plaats van Pre-Orders zouden bedrijven hun klanten kunnen oproepen ala Kickstarter mee te financieren in ruil voor een pre-order. Klinkt het zelfde, maar de benadering is anders. Zijn vragen jou hulp bij het maken van een product dat jij wilt, in plaats van;
‘He, wil jij dit hebben met deze extra inhoud. Ha, de enige manier hoe je dat lukt is door ons nu geld te geven! Nee, het is nog af. Nou en! Je wilt het, dus moet je het kopen!’

Wie weet is dit de toekomst. De XBox One dreigt een flop te worden. Andere spelcomputers van Sony en Nintendo bieden ook niets nieuws en de markt dreigt verzadigd te raken van dure videospellen die ze niet zullen terugverdienen.
Laten we hopen dat de toekomst meer op Crowdsourcing gericht zal zijn waarbij wij, de klanten, krijgen waar wij voor betalen, in plaats van telkens hetzelfde product opnieuw.