Vintage en populisme

Wat heeft Vintage en populistische politiek met elkaar gemeen? Een verlangen naar controle en Nostalgie, aldus Thijs Kleinpaste; schrijver van het boek Nederland als Vervlogen droom.
In de NRC van 28 mei wordt in het artikel, Vintage als remedie voor vervreemding, de kern van zijn relaas samengevat. 

Kleinpaste heeft het vooral over de New Yorkse Hipsters en hun obsessie over vintage spullen, maar in principe gaat het over alle  Generatie-Y subculturen, aka Millennials; een term die oa populair is gemaakt door William Straus in zijn boek,  Millennials Rising: The Next Great Generation.

De Y-generatie verwijst naar iedereen die is geboren tussen 1980 en 2001. Een paar van de kenmerken die het onderscheid van de voorgaande generatie-X zijn oa, omgevingsbewust, ondernemerschap en behoefte aan persoonlijke ontwikkeling. Geld en status zijn volgens onderzoeken van minder belang.

Deze theorie verklaart ook deels de populariteit van subculturen, zoals hipsters en Steampunk. De behoefte aan individualiteit en eigen ontwikkeling zijn van groot belang binnen deze culturen, maar Kleinpaste vroeg zich af: waarom die nadruk op authenticiteit en oude spullen?
Een goede vraag, maar hij vergelijkt een subcultuur met politiek populisme en dat verbaasd me. Waarom moet hij die vergelijking maken?

Populisme en romantische verhalen, zoals geschiedenis, regionale mythes en verhalen van oma, gaan goed samen. Het gaat om de authentieke verbinding die mensen willen hebben met het verleden waar zij hun identiteit aan verbinden.
‘Vroeger was alles beter,’ is een van de meest gebruikte slogans van conservatieve-populistische partijen. Je hoeft het namelijk niet te beargumenteren. In de geest van hun achterban is dat gewoon zo, punt. Al het negatieve wordt gewoon vergeten of genegeerd om huidige politieke stellingen kracht bij te zetten.

Romantiek speelt natuurlijk ook een belangrijke rol in subculturen. Ik kan niet bijhouden welke fabels leven onder reënacters over, de goede oude tijd; dat iedereen vrijer was en één met de natuur en we geen last hadden van amerikaanse invloeden, etc. Allemaal onzin. Lees een tekst van tweehonderd jaar terug en je zal zien dat ze toen al klaagde dat ‘vroeger’ alles beter was.
Of je tot een subcultuur hoort of niet, iedereen trekt zich geestelijk terug in een fictieve wereld, of deze nou door fictie-schrijver is vervaardigd of amateur-historicus. 

Dit geld ook voor Steampunk. We leggen de nadruk op de eervolle gebruiken van weleer, de mode van toen en geloven in het idee van technologische vooruitgang en hoe het de toekomst beter kan maken. We letten niet op details als rassendiscriminatie, slavernij, militant-patriotisme en sociale ongelijkheid uit die tijden.
Steampunk heeft echter een uitzonderlijke relatie met de geschiedenis. Wij negeren de negatieve geschiedenis niet, wij herschrijven het. We zijn nostalgisch naar het verleden wat niet heeft bestaan, zogezegd. En daar is niets mis mee, zolang we herschreven geschiedenis niet verwarren met ons echte verleden.

Maar waarom doen we dat, vraagt Thijs Kleinpaste.
Ons antwoord: omdat we het leuk vinden. We vinden de vormgeving mooi en we doen het graag met mensen met dezelfde interesses. Het is niet heel anders dan je aansluiten bij een voetbalclub of muziekvereniging.

 

Zijn antwoord, zoals het in dit artikel wordt omschreven : de angst voor de onoverzichtelijke buitenwereld waar wij geen invloed op kunnen uitoefenen.  We maken een paradijs voor ons zelf waarin alles overzichtelijk is en controleerbaar. Binnen dit paradijs kunnen we onze eigen normen, waarden identiteit beschermen tegen conformisme.
Dat is waar hij de parallel trekt met de populistische politiek: vroeger was alles beter dus willen terug naar het oude Status Quo, zonder de dingen die wij vreemd vinden of ons niet aanspreken. We proberen alle invloeden waar wij bang voor zijn buiten onze landsgrenzen te sluiten en gaan doen alsof de rest van de wereld niet bestaat. 

Juist…
Zelf ken ik mensen die voldoen aan deze omschrijving. Hun passie is hun wereld en doen er alles aan om deze wereld te vormen naar hun ideaal. Het leid tot merkwaardige machtspelletjes en ruzies. En waarom? Het zou leuk moeten zijn.
Misschien heeft Kleinpaste wel een punt. We kunnen de wereld om ons heen niet beïnvloeden dus proberen we het in een kleine wereld. Net als in de politiek proberen sommige een paradijs te bouwen door het te zuiveren van verstorende elementen.
Mensen die zich helemaal verliezen, in hun kleine (fictieve) wereld, bestaan. Dat geld voor larp en reënactment even hard als voor politiek en verenigingen. Iedere groep heeft zijn eigen idealen.
Maar of dat uit angst komt?

Om op een positief onderwerp terug te komen, Kleinpaste vind de vorming van subculturen wel een goede ontwikkeling en hoopt dat deze subculturen en hun romantische idealen door de mainstream worden opgenomen. Hij hoopt dat acceptatie van subculturen er toe leid dat mensen, die zich vervreemd voelen van de maatschappij, op die manier weer betrokken worden. We leven immers in een democratie. Als er genoeg Steamers zijn, of mensen met vergelijkbare idealen die niet worden vertegenwoordigd door andere partijen, kan de Steampunk Partij in de twee kamer worden verkozen. Dan werken we echt aan de verbetering van de maatschappij in plaats van aan de kantlijn staan en zeuren dat vroeger alles beter was.

Thijs Kleinpaste is student geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn boek, Nederland als vervlogen droom is uitgeven door Bert Bakker