Steampunk Wars

Sommige klagen dat Steampunk verhalen vaak plaats vinden tijdens, of zijn geïnspireerd door oorlog. Als je er over nadenkt is het inderdaad best vreemd dat een cultuur, dat draait om anachronisme en creativiteit zoveel aan de oorlogen van de 19^de en 20^ste eeuw ontleent. Waarom is oorlogsvoering dan zo prominent in Steampunk. We hebben Nazi’s in space(!), Steampunk varianten op de Amerikaanse Burgeroorlog en grote gevechten tussen vloten van luchtschepen.

Last Exile: Ginyoku no Fam

Voordat ik begin, hier onderstaan mogelijke redenen ‘waarom’ het thema oorlog binnen Steampunk zo populair is. Dus niet om de realiteit en complexiteit van oorlog, hoewel veel verhalen daar wel door zijn geïnspireerd.

In fictie kunnen fictieve tegenstanders heel eenvoudig in de goed, slecht categorieën worden schuiven. Dit is voor een lezer lastiger als het gaat over ‘bestaande partijen’. Wij zouden, anno 2014, moeite hebben met heldenverhalen over Amerikaanse soldaten die Irak binnenvallen en het zelfs bestempelen als propaganda. Daarom zijn Nazi’s zo geliefd als vijanden. Iedereen heeft een hekel aan de Nazi’s… De aan echte SS’s of SA’s dan, niet de gewone Wehrmacht.

Maar in fictie is oorlog vrij eenvoudig. Partij A valt partij B aan. Groep van partij B moet manier vinden om de wereld te redden van partij A. Goh, bij welke partij zal de hoofdpersoon horen.

Nu zijn er veel oorlogsverhalen waarin tegen deze conventies wordt ingegaan. Oorlog gaat vaak niet over goed en slecht, denk All is quiet on the Western Front(1929) of Stalingrad (1993), noch blijkt de vijand het grootste gevaar te zijn. Zelfs niet als de vijand monsters zijn, zoals in de manga/anime Shingeki no Kyojin/Attack on Titan (2011), of wellicht een ander voorbeeld, Night of living dead(1968).

Samengevat, aan de ene kant is het een eenvoudig scenario wat lezers betrekt, maar aan de andere kan het uitlopen in zeer complexe onderwerpen die de grenzen menselijkheid op zoekt. We zien de mens op zijn slechts, zoals de Holocaust, maar in sommige momenten op zijn best, zoals de Kerstbestanden van 1914 en 1915.
Over complexiteit gesproken, ik denk dat het één van de voornaamste redenen is waarom schrijvers het thema graag gebruiken. Aan de oppervlakte leeft het idee dat in een oorlog een ‘goede‘ en een ‘slechte’ partij is. Voor een soldaat in een oorlog is dit de gebruikelijke standpunt, want iemand die jou overhoop probeert de schieten is vanuit jouw perspectief een slechterik.
Tot zover het narratief, een ander gegeven is dat gewapende conflicten leiden tot een technologische wapenwedloop enerzijds en leidt tot complexe problemen anderzijds. 

Last Exile

Vanaf de 19^de eeuw nemen oorlogen nieuwe vormen aan, door de opkomst van de natiestaten en het daarmee verbonden nationalisme. Oorlogen waren niet langer het nastreven van dynastieke machtspolitiek, maar nationale belangen. Je vocht niet voor je heer, maar voor je land. Het algemeen belang als het waar… De natie werd gezien als de fundatie van welvaart en geluk.
Met degelijke ideeën was het niet vreemd dat in het geval van oorlog het hele volk werd gemobiliseerd zoals in de eerste wereldoorlog, die leidde tot extreme schaarste. De bevolking werd gevraagd alles van koper en ijzer in te leveren zodat daar munitie en wapens van konden worden gemaakt. Kleding stoffen waren schaars omdat die nodig waren voor de uniformen en uitrusting van soldaten. Die leidde tot een grote vraag naar kunststoffen waar we tot de dag van vandaag van profiteren. De eerste wereldoorlog leidde ook tot de ontwikkeling van penicilline, luchtvaart, de legerhelm en uiteraard de gevechtstank en andere rupsvoertuigen.
Natuurlijk konden deze ontwikkelingen plaats vinden zonder oorlog, maar de wereldoorlogen waren totale oorlogen. Het ging niet om het behoud van een kolonie ver weg, maar het voortbestaan van de staat. Ontwikkeling was geen must, het was noodzakelijk om te overleven. Soldaten, politici, doctoren en de gewone burger moesten creatief omgaan met schaarste en andere levensbedreigende situaties. Dit concept spreekt een DIY gemeenschap als steampunkers vreselijk aan. Dat, in combinatie met grote machines die werden gebruikt in het leger.
In welk andere toestand kom je situaties tegen waarin reusachtige robots, pantserluchtschepen en cyborgs elkaar naar het leven staan? Laten we wel zijn, oorlogen zijn episch. Heb je een beter excuus nodig om een verhaal in een oorlog te laten afspelen?
En denk aan alles wat om oorlogen heen speelt. De aanloop en het einde worden vaak over het hoofd gezien. Veel verhalen eindigen dat de hoofdpersoenen hebben gewonnen, terwijl wat daarna zal gebeuren waarschijnlijk nog dramatischer kunnen zijn dan de strijd zelf. En denk aan de intriges die op de achtergrond spelen, zoals de beruchte Yalta Conferentie. Of de persoonlijke drama’s  van gezinnen die uitelkaar worden getrokken. Oorlog gaat verder dan het slagveld, zoals menig veteraan je kan vertellen... Maar goed, laten we het positief houden. 

 

Het voordeel van oorlogsscenario’s is waarschijnlijk dat het oorlog gaat om extreme. Extreme tegenstellingen, extreme situaties, extreme emoties en bovenal extreme mogelijkheden. Ja, het onderwerp wordt meestal of geromantiseerd, vereenvoudigd en eenzijdig belicht. Maar, als het gaat om fictie willen we soms gewoon een team van helden die met grote robots monsters en slechteriken in elkaar slaan… Het geeft ons een excuus om epische wapens uit te testen op mensen en monsters, die het verdienen zonder ons druk te maken over morele vraagstukken. Het is een beter alternatief dan echte oorlogen.