Steampunk en Mythologie: Met wassen vleugels naar Elysium, deel 2

Met wassen vleugels naar Elysium: Tijdscapsules zijn geen Utopi

Welkom terug bij deel 2 over Elysium. Voor nieuwe lezers, dit is het vervolg op een artikel over Elysium; het thema, niet de film. AIs je wilt weten wat Elysium precies inhoud stel ik voor dat je het eerste deel leest voordat je hier aan begint. Of lees de onderstaande samenvatting.

Elysium is het metafoor voor, The Rich Mans Paradise van de toekomst. Hier leeft de sociale elite in weelde, afgesloten van de chaostische buitenwereld. Het is een materialistische samenleving, de anti-hemel, waarin 1% van de mensheid leeft. 1% die uitblinkt in vorm van rijkdom, prestaties, ideologie of gene. Maar of deze eigenschappen nog relevant zijn in de tijd dat het verhaal zich afspeelt is vaak nog maar de vraag. Elysium is namelijk een tijdscapsule. Vaak hebben de bewoners een ideologie die hooguit relevant was in de tijd dat Elysium werd gebouwd. Misschien zelfs alleen relevant voor de 1% die in Elysium kwamen te wonen. Denk aan religieuze groepen of extremistische bewegingen. Nu kan Elysium honderd jaar of langer in totale isolatie hebben geleefd zonder te veranderen. Als zij weer contact krijgen met de buitenwereld blijkt dat wat zijn geloven alle relevantie te hebben verloren. Maar in dat geval, waarom zouden zij ooit naar buiten komen?

Eén van de kenmerken van de Elysiërs is dat ze niet geïnteresseerd zijn in de wereld buiten de muren van hun stad. Als er contact plaatsvindt met de buitenwereld is dat meestal doormiddel van tussenpersonen of machines. Elysiërs, of ieder geval hun leiders, zijn als de dood voor contaminatie. Isolatie is in dit geval niet zozeer een wens als een overlevingsstrategie.
Dit is vaak het probleem van Elysium. Zoals ik z

ei, Elysium is een tijdscapsule met daarin ideeën en concepten uit een andere tijd. Het had een doel. De belangrijkste functie is meestal de voortzetting van het menselijke ras, of een specifieke natie. Maar op het moment dat deze tijdscapsule werd gebouwd had men een plan; de methode om beschaving weer op te bouwen naar verloop van tijd.
   Maar denk eens na. Hoeveel rijken, volkeren en culturen over de loop van de mensheid hebben bestaan? En hoeveel nieuwe beschavingen zijn daar weer uit voortgekomen. Stel je voor dat de Romeinen van de 4^de eeuw van christus ineens ergens uit een grot kruipen en eisen dat hun Rijk en godsdienst weer in ere werden hersteld? Hoe zou de wereld daarop regeren. Nu zullen er gegarandeerd wat nostalgische Italianen zijn, maar denk je niet dat wij hen zouden uitlachen. We zouden hen een keus geven, aanpassen of oprotten zoals we zo vaak tegen immigranten zeggen.
   Wat ik daarmee probeer te illustreren is dat de gene die Elysium bouwen als een soort ark van hun cultuur, ideeën en kennis er van uitgaan dat de wereld niet zonder hen verder kan. Ja, mestaal stellen wij de wereld na de derde wereldoorlog voor als een hopeloze woesternij, maar misschien dat er juist een nieuwe verlichte beschaving uit voortkomt. Misschien is deze primitiever, niemand heeft het recht om te vertellen hoe zij moeten leven.
   Al komt er geen verlichtte samenleving na de ramp, de mensheid is taai en creatief en kan zelfs na een grote ramp overleven in een wereld die vijandig is. Ze bouwen hun beschaving op, ontwikkelen een staatsvorm en ideologie die past in de huidige situatie.
   Maar dan komen de technologisch geavanceerde Elysiërs uit hun tijdscapsule en ontdekken dat de wereld zonder hen verder is gegaan. Ze kunnen daar op verschillende manieren op reageren.

1.  De eerste is aanpassing, maar dat betekend de oude ideeën van hun voorouders verwerpen.

2.  Het volhouden van de isolatie en wachten totdat zich een kans voordoet om alsnog met een schone lei te beginnen.

3.  Het laatste is onderwerping van de buitenwereld en hun ideologie of religie opdwingen aan de bevolking met alle gevolgen van dien. Hierin zijn drie varianten.

a.  Soms doen ze dit puur om hun levenstijl in Elysium vol te kunnen houden. Zie Tiphares in Battle Angel Alita.

b.  In het andere geval proberen zijn de ‘Oude Wereld’ opnieuw op te bouwen. Denk Fallout.

c.  Elysium was oorspronkelijk gebouwd als een tussenstation of schip naar een andere wereld. Maar om daar te komen moeten ze zich bevrijden van de ‘Oude Wereld,’ zoals in Deponia.

De eerste optie (aanpassing) is de meeste het laatste redmiddel. Elysiërs moeten zich in dat geval namelijk aanpassen aan het niveau van de buitenwereld. Een bevolking die niet verkozen is zoals zij.   Dat betekend niet dat alle Elysiërs slecht zijn. Ze zijn geleerd om op buitenstaanders neer te kijken zoals wij op zwervers of derde wereld landen. Daardoor lijken ze onverschillig, misschien zelfs slecht, maar in werkelijkheid kunnen ze niet bevatten dat er meer is buiten hun ‘eigen wereld’; een door mensen gemaakt paradijs in een zee van ellende.
   Elysium gaat om het contrast met de buitenwereld. Wij hebben orde, buiten is het chaos. Wij hebben welvaart, buiten is het armoede. Wij hebben geavanceerde kennis, buitenstaanders kunnen niet eens lezen. Dit geeft Elysiërs het gevoel dat zij boven de rest van de mensheid zijn verheven. Het geloof dat zij in Elysium wonen omdat zij hebben bewezen dat zij zich onderscheiden van de gewone stervelingen. In het geval van het oude Rome was het bezit, sociale status en afkomst. In onze toekomst heeft het waarschijnlijk te maken met genetica, ras, ideologie of competenties. In beide voorbeelden is het goed als ‘jij’ je hebt onderscheiden in deze terreinen, maar voor de buitenstaanders lijkt het niet eerlijk.
   Laten we even uitwijden naar het derde wereld principe. Elysium is een tijdscapule of, passender misschien, een Ark. In beide gevallen heeft het een doel, een plan om een verloren beschaving of cultuur voort te zetten. Het kan het geval zijn dat de Elysiërs willen afwijken van het bestaande plan om de buitenwereld te helpen, of misschien willen de Elysiërs de wereld buiten verkennen. Dat betekend in opstand komen tegen het ‘programmabestuur’, in de vorm van een raad of een computer. Elk invloed van buiten is een bedreiging is voor het programma, want nieuwe ideeën leiden tot nieuwe inzichten. Bijvoorbeeld, Elysium is gebaseerd op een godsdienst en buiten leven alleen atheïsten. Het hele programma wordt gerechtvaardigd door het idee dat een goede god Elysium verkozen heeft. Maar als iemand in contact komt met atheïsten die deze bewering in twijfel trekken, dan kunnen realiseren Elisiërs dat zij deze waarheid ook in twijfel kunnen trekken om wat van reden dan ook. Bijvoorbeeld oer het bestaan van deze god, of de goedheid van een god die de wereld laat creperen. In dit geval is de oplossing wederom isolatie en alle kennis van de buitenwereld van de Elisiërs te onthouden

Elysium is zelden het Utopia dat het op het eerste gezicht lijkt. De leiders zijn vaak autoritair en de werkelijke intentie achter deze tijdcapsules zijn soms onbekend. Zo blijken veel van de Vaults in Fallout bijvoorbeeld sociale experimenten te zijn om menselijk groepsgedrag te bestuderen. Tiphares in Battleangel Alita bleek een organenbank te zijn.
   Elysiërs worden vaak voor de gek gehouden omdat de waarheid het einde van het programma en Elysium zou betekenen. Het draait allemaal om de ‘Status quo’. De kleinste verandering kan de samenleving in onbalans brengen. Daarom moet elk detail worden beheerst. Bevolkingsgroei, leeftijd, voorplanting, communicatie, zelfs hoe de bevolking denkt en waarneemt moet worden beheerst om revolutie en onvrede te voorkomen. Alles wat de stabiliteit bedreigt wordt desnoods met geweld neergeslagen. Desnoods de hele buitenwereld.

Zowel de buitenwereld als in Elysium wordt een beeld voorgehouden dat het een Utopia is ten midden van een distopia. Het houdt de Elysiërs rustig, maar trekt ook de buitenstaanders aan. Dezelfde buitenstaanders die Elysium juist op afstand wil houden. Maar volgende keer daar meer over in het derde en laatste deel.

Aether 2: 15 t/m 17 november

Houden jullie van Larp? Houden jullie van Steampunk? Zouden jullie graag naar een Steampunk Larp willen gaan? Nu kan dat. op 15 t/m 17 november wordt in de Franse Ardennen Aether 2 -  In de schaduw van Ammit georganiseerd door Oneiros.

De in de wereld van Aether is de geschiedenis is de geschiedenis een andere weg ingeslagen. Aan het einde van de 19de eeuw heeft de wereld zo’n twintig jaar lang haar best gedaan om zichzelf uit te roeien. Nu, een generatie later, is het aan jullie om mee te bouwen aan een betere toekomst.
Het verhaal speelt zich af in 1913. De universiteitsstad Raetsburg onderzoekt de gevolgen van de Grote Oorlog. In Aether kun je als adel, middenklasser of arbeider aan de slag in een maatschappij die zich krampachtig aan verouderde victoriaanse waarden probeert te houden. Elk van de klassen komt met een reeks privileges en verplichtingen. Zo ben je als baron verantwoordelijk voor het welzijn van enkele medespelers, maar je hebt daarentegen dan wel toegang tot de meest exclusieve Gentlemen’s club in Raetsburg. 

Aether 2 - In de schaduw van Ammit,  gaat door van 15 tot 17 november in Grandpré in de Franse Ardennen. Meer infromatie vind u op onze Facebook pagina (www.facebook.com/aetherlarp) en in ons handboek (www.oneiros.be/aether/files/Spelershandboek.pdf).
Deelname is €120 per persoon, maar daar krijgt u een weekend lang een eerste klas buffet met bijhorende dranken voorgeschoteld. Wij gaan voor een weekend in stijl, waar iedereen zich zoveel mogelijk in de wereld kan inleven in de wereld. Aether is niet het soort LARP event weer je zelf je bordje moet staan afwassen, maar waar er bediening aan tafel is door ons huispersoneel. Hieronder heb ik een groepsfoto van ons eerste event bijgevoegd.

Steampunk en mythologie: met wassen vleugels naar Elysium, deel 1

Eerst een disclaimer. Ik kwam op dit onderwerp toen ik Disponia speelde waarin het hoofdpersoon naar een stad in de lucht genaamd Elysium probeerde te ontkomen. Dit was niet de eerste keer dat ik die naam tegen kwam en wilde in de recensie hier wat over uitweiden. Deze uitweiding is intussen genoeg voor twee artikelen en dan ben ik nog niet aan de recensie begonnen.
Dit artikel is een historische en literaire analyse over Elysium in Scifi. Uiteindelijk zal ik het toespitsen op Steampunk en waarom Elysium in Steampunk een andere betekenis heeft dan in traditionele Scifi, maar niet in deel 1. Daar wilde even voor waarschuwen. Voor de rest veel lees plezier.

 

Van de week het ik een post-apocalyptische adventure-titel gespeeld, genaamd Deponia (2011). Het gaat over de egomanikale uitvinder Rufus die leeft op een vuilnisbelt van een planeet, genaamd Deponia. Hij kan er niet tegen om elke dag wakker te worden tussen de schroothopen dat hij allerlei onrealistische plannen verzint om naar Elysium te vluchten, een utopische stad in de lucht.
Binnenkort komt ook een film in de bioscopen genaamd, Elysium.
Nu hebben de films verder weinig met elkaar te maken. De film Elysium speelt zich af in een troosteloze toekomst dat de Aarde één groot afvalpark is en de elite naar een ruimtestation, genaamd Elysium. Deponia speelt zich af op een wereld dat één groot afvalpark is en de elite zijn gevlucht naar een ruimtestation genaamd Elysium. Gelukkig houden de vergelijkingen daar op. In Elysium wil de hoofdpersoon naar de stad in de lucht om een geneesmiddel te bemachtigen. In Deponia wil het hoofdpersoon in de stad in de lucht om daar te wonen. Zie je, totaal verschillend. 

Deponia

SciFi zit vol met dergelijke verhalen waarin de wereld van de elite en de wereld van paupers van elkaar gescheiden zijn zonder een sociale laag daartussen. Het is een metafoor voor één van de grootste maatschappij problemen die wij sinds industrialisatie kennen en is zelfs de inspiratie voor het subgenre Cyberpunk. Technologie en kapitaal zorgen daarin dat de rijken rijker worden en de armen armer, tot aan het punt dat er geen middenklassen meer bestaat. Geen beeld vertaald dit beeld beter dan de stad in de lucht. De naam van deze stad verschilt van verhaal tot verhaal. Soms staat de stad op een toren, soms zweeft het op eigen kracht. In sommige verhalen is het een ondergrondse wereld die verscholen is voor menselijke ogen. Maar altijd is een afstand tussen de rijken en de armen. Een hindernis van water, lucht, aarde of vuur waardoor de twee groepen niet met elkaar in contact kunnen komen. Het is metafoor die helemaal terug gaat naar de oudheid. Haar betekenis is veranderd, maar de naam bestaat nog steeds; Elysium.

Elysium, of Elisyon, is een plaats uit de Grieks-Romeinse mythologie. Het is een plaats in de onderwereld waar de gelukzalige leven zouden leven. Dat klinkt als de hemel, maar dan in de onderwereld. Tocht zijn de twee niet te vergelijken. Sterker nog, ze zijn het tegen over gestelde. Het is die tegenstelling die het concept Elysium zou populair maakt, zowel onder schrijvers als onder lezers. 

De naam bestaat al voor het begin van de jaartelling. Vergillius (70-19 v. Chr.) beschrijft Elysium als een paradijs met zijn eigen zon en sterren. De mythische helden die er leven hebben ook wereldlijke bezittingen meegenomen, waaronder hun wapens en paarden. In sommige verhalen hoeven mensen niet eens dood te gaan om daar terecht te komen. Kortom, het is een paradijs in de godenwereld die los staat van de aarde. Maar het is ook uitsluitend voor de elite die hun materiele status mee mogen nemen naar het hiernamaals, terwijl de gewone zielen in de rivier Styx terecht komen. Vergelijkbare plaatsen in de godenwereld zijn Walhalla of het Egyptische hiernamaals (als dit hiernamaals een naam heeft, hoor dat graag overigens graag. Ik kon het niet vinden). Deze verhalen suggereren dat de elite dichten bij de goden stonden en materieel bezit een religieuze plicht is. Denk bijvoorbeeld aan de giften die aan de doden werden meegegeven. Het was belangrijk dat grafgiften de overledenen beter moest voordoen dat ze waren. Ze kregen bijvoorbeeld zwaarden, van twijfelachtige kwaliteit, en dure kleding die ze in het leven waarschijnlijk niet konden permitteren. Dit leidt er toe dat veel reënacters kleding dragen die op begraveniskleding is gebaseerd… Oeps.

Ondanks het materialisme en het gepaarde snobisme was Elysium van oorsprong een positief begrip. In oude voor-christelijke beschavingen was Elysium een paradijs voor sterke, welvarende mannen, en misschien zelfs hun vrouwen en slaven. Het was hun eigen plek in het hiernamaals, weg van al die arme paupers. Het waren vooral de krijgers en koningen, met bezittingen, die in de buurt van de goden mochten komen. Pas met de opkomst van het Joden- en Christendom kwam hier verandering in. De hemel is toegankelijk voor iedere Christen, man of vrouw, arm of rijk. Sterker nog, waarde hechte aan wereldlijk bezitten was zelfs slecht en armoede een religieuze plicht. Als iemand beweert dat het Christendom voor schapen is, in dit opzicht heeft hij of zij gelijk. Ongeacht je levensstijl, afkomst of bezit, alle zielen zijn gelijk. Dat is ook een mogelijk verklaring waarom het christendom zo populair werd in een samenleving waarin 1% van de samenleving alle rijkdom in handen had.
Elysium had in het christendom daarom geen relevantie. De enige vergelijkingen die ik kan maken zijn Lui-Lekker-Land, wat niet hoofdzakelijk christelijk is, en Limbo zoals Dante heeft beschreven in de Goddelijke Komedie; een beschermde tuin in de eerste cirkel van de hel waar voorchristelijke helden woonde, zoals Plato en Homerus, en goede ongelovige zoals Saladin. Kortom, rijken mannen met grote daden op hun naam. Het verschil is wel dat hun daden de mensheid hebben geholpen en niet hun materiele bezit.

Het was Science-Fiction wat Elysium waar relevant maakte en werd de inspiratie voor veel verhalen vanaf de 19^de eeuw. H.G. Wells beschreef de Eloi al 1895 in zijn boek ‘The Time Machine’. We zijn het ook terug in de film Metropolis (1927) van Frits Lang.
Elysium werd echter het metafoor voor maatschappelijk problematiek. De koude oorlog, globalisatie, industrialisatie en het groeiende gat tussen arm en rijk inspireerde SciFi, vooral Cyberpunk om over Elysium te gaan schrijven. De werelden waar deze verhalen zich afspelen zijn meestal distopiën waar de bevolking te kampen heeft met de gevolgen van een milieuramp, de gevolgen van een oorlog of de groeiende kloof tussen arm en rijk. Bijna elke post- apocalyptische setting heeft een versie van Elysium. In de Fallout franchise zijn de ondergrondse bunkers, zoals Vault 13 en Vault 101, de Brotherhood of Steel, de Enclave en Tenpenny Tower. In de manga Battle Angel Alita is het Tiphares. En nu draait een gelijknamige film in de bioscoop. Dit zal niet het laatste verhaal zijn. Maatschappij-critici zijn bang dat Elysium in de nabije toekomst een realiteit zal worden door technologische en economische ontwikkelingen. Maar waar zal dit Elysium op gebaseerd zijn. Isolatie? ideologie? genetica? technologie? Wie zal het zeggen. 

Volgende keer ga ik meer op de bewoners van Elysium. Tot die tijd, laat me weten wat je hier van vind en hoe stellen jullie Elysium voor in de nabije toekomst?

Als jullie mijn artikelen leuk vinden, deel het op facebook, twitter etc. Jullie stem wordt op prijs gesteld.

Geluiden uit de ketel: This May Be The Reason Why The Men That Will Not Be Blamed For Nothing Cannot Be Killed By Conventional Weapons

Met D.E.S.C. en Castlefest achter de rug, keren we terug naar het gebruikelijke programma... Soort van. Op D.E.S.C. heb ik Major Tinker gesproken, oa auteur van Brassgoggles en mede-organisator van Asylum. Tevens inspireerde hij mij indirect met zijn boek, The Steampunk Gazettte om dit blog te beginnen. Ik vertelde hem dit waarop hij me een CD in mijn handen drukte van, ‘The best Steampunkband from the UK, The Man Who Will not be Blamed for Nothing.’

  

This May Be The Reason Why The Men That Will Not Be Blamed For Nothing Cannot Be Killed By Conventional Weapons, is de vijfde CD (inclusief hun kerst-CD, A Very Steampunk Christmass). De naam van de band is afkomstig van de tekst, “The Juwes are not the men who will be blamed for nothing," die is toegeschreven aan Jack the Ripper. Daarmee komen we aan bij het thema van de band. Een knipoog naar victoriaanse tijd vanuit een anarchistisch perspectief. De muziek is typische punk, met satirische teksten die de periode zowel vereren als bekritiseren en natuurlijk ‘punken’. Ik vermoed dat een groot deel van de humor komt van Andrew O’Neil, zanger en gitarist van de band die ook Cabaretier is. 

Deze CD is mijn eerste kennismaking met de The Man Who… je snapt het wel. Nou heb ik nooit een muziek recensie geschreven en is mijn technische kennis over muziek bijna niet bestaand. Gelukkig weet ik wel wat ik goed vind. Er zijn vier soorten nummer en/of artiesten voor mij. De eerste soort is de muziek die ik één keer heb gehoord en daarna het liefst zo snel mogelijk vergeet; de meeste popmuziek valt de laatste jaren hieronder. De tweede soort is matig en vergeet ik ter plaatsen. De derde soort zijn nummers die ik eerst heel goed vind, en naar mate ik er meer naar luister minder goed gaat vinden. De laatste is de muziek die ik, naarmate ik er meer naar luister, steeds beter ga vinden.
Wat betreft Steampunk-muziek… Ik slaak een zucht. Mijn smaak in muziek is ruim. Ik luister bijvoorbeeld geen klassieke muziek, maar dat betekend niet dat ik het niet kan waarderen. Ik heb voorkeuren. Mijn voorkeur gaat uit naar metal, new-age, punk en een mengeling daarvan. Er is dus ruimte voor Steampunkachtige muziek, maar om te zeggen dat ik het geweldig vind. Ik ben bijvoorbeeld niet kapot van Abney Park. Sommige van hun minder bekende nummers zoals Kain, vind ik goed, maar het meeste laat me koud. Misschien is het te traag voor mij. Maar hoe bevallen The Men That Will Not Be Blamed For Nothing?

Na een korte intro waarin de luisteraar wordt gewaarschuwd die de band vormt voor de maatschappij begint het eerste nummer, ‘Victoria’s Secret,’ dat niet gaat over een lijn van pikant dames ondergoed. Nee, het gaat over koningin Victoria’s geheim dat ze haar overleden echtgenoot met Voodoo, and what not, uit de dood heeft herrezen en nu haar onderdanen deze zombie moet voeden.
Het is een goede inkomer met ruige punk muziek, satirische teksten met een meeschreeuw refrein. Eén van de dingen wat ik zo fijn vind aan de deze band is dat ik hun goed kan beschrijven. Als je Victoria’s Secret een goed nummer vind zal je de rest van hun muziek ook goed vinden. In mij geval vielen ze gelijk goed en ben ik de CD beter gaan vinden naar mate ik deze meer luister.
De kracht ligt in de onderwerpen van de liedjes die vanuit een ongebruikelijk standpunt worden belicht. Zo gaat één nummer over een gezin die naar het strand gaan en er achter komen dat Cthulhu is wakker geworden uit zijn lange slaap. In een andere dreigt een echtgenoot Nikola Tesla in elkaar te slaan nadat hij een Tesla Coil in zijn vrouw had aangebracht. Mijn favoriet is Brunel dat een ode is aan Isambard Kingdom Brunel.

Als laatste wil ik hieraan toevoegen dat het thema van deze CD meer over geschiedenis gaat dan over Steampunk. Hun eerdere CD's verwijzen wel naar naar Steampunk. (Wellicht kan deze CD goed dienen als educatief materiaal.) Voor de rest kan ik deze CD zeer aanbevelen aan iedereen die van punk houdt en bands zoals de Dropkick Murphy'.