Steampunk en Mythologie: Met wassen vleugels naar Elysium, deel 2

Met wassen vleugels naar Elysium: Tijdscapsules zijn geen Utopi

Welkom terug bij deel 2 over Elysium. Voor nieuwe lezers, dit is het vervolg op een artikel over Elysium; het thema, niet de film. AIs je wilt weten wat Elysium precies inhoud stel ik voor dat je het eerste deel leest voordat je hier aan begint. Of lees de onderstaande samenvatting.

Elysium is het metafoor voor, The Rich Mans Paradise van de toekomst. Hier leeft de sociale elite in weelde, afgesloten van de chaostische buitenwereld. Het is een materialistische samenleving, de anti-hemel, waarin 1% van de mensheid leeft. 1% die uitblinkt in vorm van rijkdom, prestaties, ideologie of gene. Maar of deze eigenschappen nog relevant zijn in de tijd dat het verhaal zich afspeelt is vaak nog maar de vraag. Elysium is namelijk een tijdscapsule. Vaak hebben de bewoners een ideologie die hooguit relevant was in de tijd dat Elysium werd gebouwd. Misschien zelfs alleen relevant voor de 1% die in Elysium kwamen te wonen. Denk aan religieuze groepen of extremistische bewegingen. Nu kan Elysium honderd jaar of langer in totale isolatie hebben geleefd zonder te veranderen. Als zij weer contact krijgen met de buitenwereld blijkt dat wat zijn geloven alle relevantie te hebben verloren. Maar in dat geval, waarom zouden zij ooit naar buiten komen?

Eén van de kenmerken van de Elysiërs is dat ze niet geïnteresseerd zijn in de wereld buiten de muren van hun stad. Als er contact plaatsvindt met de buitenwereld is dat meestal doormiddel van tussenpersonen of machines. Elysiërs, of ieder geval hun leiders, zijn als de dood voor contaminatie. Isolatie is in dit geval niet zozeer een wens als een overlevingsstrategie.
Dit is vaak het probleem van Elysium. Zoals ik z

ei, Elysium is een tijdscapsule met daarin ideeën en concepten uit een andere tijd. Het had een doel. De belangrijkste functie is meestal de voortzetting van het menselijke ras, of een specifieke natie. Maar op het moment dat deze tijdscapsule werd gebouwd had men een plan; de methode om beschaving weer op te bouwen naar verloop van tijd.
   Maar denk eens na. Hoeveel rijken, volkeren en culturen over de loop van de mensheid hebben bestaan? En hoeveel nieuwe beschavingen zijn daar weer uit voortgekomen. Stel je voor dat de Romeinen van de 4^de eeuw van christus ineens ergens uit een grot kruipen en eisen dat hun Rijk en godsdienst weer in ere werden hersteld? Hoe zou de wereld daarop regeren. Nu zullen er gegarandeerd wat nostalgische Italianen zijn, maar denk je niet dat wij hen zouden uitlachen. We zouden hen een keus geven, aanpassen of oprotten zoals we zo vaak tegen immigranten zeggen.
   Wat ik daarmee probeer te illustreren is dat de gene die Elysium bouwen als een soort ark van hun cultuur, ideeën en kennis er van uitgaan dat de wereld niet zonder hen verder kan. Ja, mestaal stellen wij de wereld na de derde wereldoorlog voor als een hopeloze woesternij, maar misschien dat er juist een nieuwe verlichte beschaving uit voortkomt. Misschien is deze primitiever, niemand heeft het recht om te vertellen hoe zij moeten leven.
   Al komt er geen verlichtte samenleving na de ramp, de mensheid is taai en creatief en kan zelfs na een grote ramp overleven in een wereld die vijandig is. Ze bouwen hun beschaving op, ontwikkelen een staatsvorm en ideologie die past in de huidige situatie.
   Maar dan komen de technologisch geavanceerde Elysiërs uit hun tijdscapsule en ontdekken dat de wereld zonder hen verder is gegaan. Ze kunnen daar op verschillende manieren op reageren.

1.  De eerste is aanpassing, maar dat betekend de oude ideeën van hun voorouders verwerpen.

2.  Het volhouden van de isolatie en wachten totdat zich een kans voordoet om alsnog met een schone lei te beginnen.

3.  Het laatste is onderwerping van de buitenwereld en hun ideologie of religie opdwingen aan de bevolking met alle gevolgen van dien. Hierin zijn drie varianten.

a.  Soms doen ze dit puur om hun levenstijl in Elysium vol te kunnen houden. Zie Tiphares in Battle Angel Alita.

b.  In het andere geval proberen zijn de ‘Oude Wereld’ opnieuw op te bouwen. Denk Fallout.

c.  Elysium was oorspronkelijk gebouwd als een tussenstation of schip naar een andere wereld. Maar om daar te komen moeten ze zich bevrijden van de ‘Oude Wereld,’ zoals in Deponia.

De eerste optie (aanpassing) is de meeste het laatste redmiddel. Elysiërs moeten zich in dat geval namelijk aanpassen aan het niveau van de buitenwereld. Een bevolking die niet verkozen is zoals zij.   Dat betekend niet dat alle Elysiërs slecht zijn. Ze zijn geleerd om op buitenstaanders neer te kijken zoals wij op zwervers of derde wereld landen. Daardoor lijken ze onverschillig, misschien zelfs slecht, maar in werkelijkheid kunnen ze niet bevatten dat er meer is buiten hun ‘eigen wereld’; een door mensen gemaakt paradijs in een zee van ellende.
   Elysium gaat om het contrast met de buitenwereld. Wij hebben orde, buiten is het chaos. Wij hebben welvaart, buiten is het armoede. Wij hebben geavanceerde kennis, buitenstaanders kunnen niet eens lezen. Dit geeft Elysiërs het gevoel dat zij boven de rest van de mensheid zijn verheven. Het geloof dat zij in Elysium wonen omdat zij hebben bewezen dat zij zich onderscheiden van de gewone stervelingen. In het geval van het oude Rome was het bezit, sociale status en afkomst. In onze toekomst heeft het waarschijnlijk te maken met genetica, ras, ideologie of competenties. In beide voorbeelden is het goed als ‘jij’ je hebt onderscheiden in deze terreinen, maar voor de buitenstaanders lijkt het niet eerlijk.
   Laten we even uitwijden naar het derde wereld principe. Elysium is een tijdscapule of, passender misschien, een Ark. In beide gevallen heeft het een doel, een plan om een verloren beschaving of cultuur voort te zetten. Het kan het geval zijn dat de Elysiërs willen afwijken van het bestaande plan om de buitenwereld te helpen, of misschien willen de Elysiërs de wereld buiten verkennen. Dat betekend in opstand komen tegen het ‘programmabestuur’, in de vorm van een raad of een computer. Elk invloed van buiten is een bedreiging is voor het programma, want nieuwe ideeën leiden tot nieuwe inzichten. Bijvoorbeeld, Elysium is gebaseerd op een godsdienst en buiten leven alleen atheïsten. Het hele programma wordt gerechtvaardigd door het idee dat een goede god Elysium verkozen heeft. Maar als iemand in contact komt met atheïsten die deze bewering in twijfel trekken, dan kunnen realiseren Elisiërs dat zij deze waarheid ook in twijfel kunnen trekken om wat van reden dan ook. Bijvoorbeeld oer het bestaan van deze god, of de goedheid van een god die de wereld laat creperen. In dit geval is de oplossing wederom isolatie en alle kennis van de buitenwereld van de Elisiërs te onthouden

Elysium is zelden het Utopia dat het op het eerste gezicht lijkt. De leiders zijn vaak autoritair en de werkelijke intentie achter deze tijdcapsules zijn soms onbekend. Zo blijken veel van de Vaults in Fallout bijvoorbeeld sociale experimenten te zijn om menselijk groepsgedrag te bestuderen. Tiphares in Battleangel Alita bleek een organenbank te zijn.
   Elysiërs worden vaak voor de gek gehouden omdat de waarheid het einde van het programma en Elysium zou betekenen. Het draait allemaal om de ‘Status quo’. De kleinste verandering kan de samenleving in onbalans brengen. Daarom moet elk detail worden beheerst. Bevolkingsgroei, leeftijd, voorplanting, communicatie, zelfs hoe de bevolking denkt en waarneemt moet worden beheerst om revolutie en onvrede te voorkomen. Alles wat de stabiliteit bedreigt wordt desnoods met geweld neergeslagen. Desnoods de hele buitenwereld.

Zowel de buitenwereld als in Elysium wordt een beeld voorgehouden dat het een Utopia is ten midden van een distopia. Het houdt de Elysiërs rustig, maar trekt ook de buitenstaanders aan. Dezelfde buitenstaanders die Elysium juist op afstand wil houden. Maar volgende keer daar meer over in het derde en laatste deel.