Tank Dreams: Super Heavy Tanks

In 1904 schreef H.G. Wells het korte verhaal ‘The Land Iron Clads’. Het was profetisch verhaal van waarin enorme voertuigen, gemodeleerd naar de Ironclads uit de Amerikaanse burgeroorlog, over pikkeldraad en loopgraven heen reden zonder enige tegenstand.
Zijn visie was dat deze landschepen veldslagen met elkaar zouden uitvechten, zoals dat op zee gebeurde. Het concept van de gevechtskoepel was al bekend maar werd in Wells tijd nog maar beperkt toegepast op schepen.

Het Landschip wordt nu als een voorbode op de moderne tank beschouwd, maar niet zoals Wells had voorgesteld. Hij stelde zich letterlijk schepen voor. Verrijdbare forten op het land met tientallen bemanningsleden, zo niet meer.
In werkelijkheid heeft het nooit vorm gekregen zoals Wells het zich had voorgesteld. Hoewel de eerste tank, de Britse Vickers Mark I, wel het idee een landschip werd uitgewerkt zijn landvloten nooit realiteit geworden.

De grootste tanks die in massaproductie is genomen en daadwerkelijk zijn gebruikt is de Tiger II/Panzerkampfwagen VIB (69,7 ton), beter bekend als de Köningstiger. Dit monster was de schrik van de geallieerde soldaten en tankbemanningen. Een waardige opvolger van de al gevreesde TigerI/Panzerkampfwagen VI (55 ton).
 De meningen over de relevantie van de Tiger II in de strijd zijn echter verdeeld. Sommige vinden het een belangrijke tank die de loop van de oorlog zou kunnen beïnvloeden als Duitsland genoeg tijd had om ze te produceren en de technische fouten er uit had kunnen halen. Ook had Duitsland niet genoeg brandstof om deze tanks in beweging te houden waardoor veel Tigers zijn verlaten door hun bemanningen.
Tegenstanders wijzen op de complexiteit van de tank en dat de onderhoud niet in verhouding stond tot de prestaties, maar dat kan worden verweten aan het gejaagde ontwerp- en productieproces.
Waar het concept werkelijk faalde waren de constructiekosten. Het feit dat de tank te groot was en een makkelijk doel voor vliegtuigen en antitank-geschut. Het was traag, zwaar en te groot om de meeste bruggen over te steken of over smalle wegen te rijden. Ja, het was koning onder de tanks, maar één zonder kleren.

Na de Tweede Wereld Oorlog was het idee van de Super Zware Tank een stille dood gestorven. Tijdens de oorlog al werd de bruikbaarheid van zware tanks al in twijfel getrokken door de geallieerde, vooral in de VS, en na de oorlog bleek er geen plaats voor hen in de oorlogsvoering. Maar het concept blijft fascineren. Wat als deze rijdende forten realiteit waren geworden?

FCM Char 2C

Het concept van de Super Zware Tank was in WO I ontstaan. In Frankrijk hadden de ontwerpers als eerste het idee van een tank met een geschutkoepel bedacht, de Renault FT-17 (zie eerder artikel), en besloten direct verder te gaan met nieuwe ontwerpen. Dit resulteerde in tanks als de middelzware tank Renault R35/R40 en de zware tank Char B1 Bis.
De Fransen bleken innovatieve tankbouwers en dat zijn ze nog steeds. Waar Fransen in de mei-dagen van 1940 in ontbrak was tactieken, waardoor de Duitsers met inferieure voertuigen over het Franse leger heen walste. Desondanks waren te duitse tanks bemanningen doodsbenauwd voor de zwaar bepantserde B1 waar hun kogels niet door heen konden komen. Het dan ook niet verbazend dat de eerste Super Zware Tank een Franse was. De FCM Char 2C (68 ton). Ontwikkeld in 1916 en gebouwd in 1918-1921 werd dit de grootste operationele tank ooit gebouwd.

In totaal zijn tien van deze monsters gebouwd door het scheepswerf FCM (landschip?), maar deze waren te laat voor de WOI. Te ouderwets voor WOII. In 1921 werd productie ook gestaakt omdat het leger meer interesse had in de kleinere FT-17’s van Renault. 

De Franse FCM F1 werd het tweede ontwerp. Een langwerpige tank met twee geschutskoepels, met beide twee kanonnen op papier. Meer konden ze er niet op kwijt tenzij ze het gestel nog groter maakte, maar dat zou gewoon raar zijn. Wel hebben ze de achterste koepels hoger geplaatst zodat deze over de voorste koepel kon schieten.

FCM F1

In dit ontwerp is het idee van een landschip waarschijnlijk het meest zichtbaar. De ontwerpers hadden letterlijk het idee om een Draughtnought op het land te bouwen. Ik vraag me ook af of Wells zijn landshepen zo zou hebben voorgesteld als hij had geweten dat de geschutskoepel een toekomst hadden.
De ontwikkeling van de FCM F1 was in 1939 afgerond en twaalf waren besteld door het leger, maar ze zijn niet opgeleverd, vanwege binnenvallende Duitsers, en zo.

De 10 FCM 2C’s, hoewel deze niet hebben mee gevochten, werden de door de Fransen vernietigd om te voorkomen dat deze in Duitse handen vielen. Daarom kennen wij deze voertuigen alleen uit foto’s.
Kennelijk zagen de Duitsers ook niets in het ontwerp en hebben het verworpen”: ‘Super Zware tanks. Bespottelijk! Nein, Nein! Rijdende kustbatterijen zijn de toekomst!’

Dan komen we bij de meest megalomane ontwerpen die ooit zijn ontsproten uit het menselijk brein… Die ze ook hebben getracht te produceren bedoel ik dan. Er zijn vast veel ergere ideeën, zoals enorme robotspinnen.

Maus Panzer VIII

Het is jammer dat Hitler verbonden wordt met zoveel kwaad en menselijk leiden, anders had ik grappen kunnen maken over het feit dat hij een goede Steamer zou zijn geweest. Niet alleen had hij een goede smaak in kleding en uniformen, hij was een man die geloofde dat technologie alles mogelijk maakte. Dat was waarschijnlijk de reden dat hij instemde met dit soort projecten. 

Hitler wilde de tegenstand altijd een stap voor zijn. Hij geloofde dat de super zware Panzerkampfwagen VIII ‘Maus’ die in 1942 werd ontwikkeld de tweede generatie tanks zou worden. De Maus was in principe een blok staal van 188 ton met rupsbanden eronder en een scheepskoepel er bovenop; ter vergelijking, de Tiger II was 69,7 ton.
Hitler was er van overtuigd dat de Geallieerde dit concept ook zouden toepassen, dus wilde beval hij dat de ontwikkeling van de derde generatie tanks van start moest gaan.

Daarmee komen wij bij de Landkruizer P.1000 ‘Ratte’ (1000 ton), die werd voorgesteld in 1942. Met een dubbelloops gevechtskoepel en nog twee kleinere luchtafweer- of anti-tank kanonnen op de achterkant. Kennelijk hadden ze daar ruimte over. Verder had het een slaapzaal en zelfs een garage voor motoren. Het was werkelijk een fort op het land.
Dit idee kwam van Porsch, die het aan Hitler had voorgesteld. Hitler was natuurlijk blij als een kind. Maar net als een kind was hij het kennelijk snel vergeten, want in 1943 had zijn architect Albert Speer een einde aan het project gemaakt; tot grote teleurstelling van de fabrikanten Krupp en Porsch. Krupp had zelfs de gevechtskoepel al klaar, en alles. Deze koepel werd later onderdeel van de Atlantic Wall.  

Na de val van het Derde Rijk kwam een einde aan de zware tank. De Duitse Maus en de Amerikaanse T28/T95 kwamen na wat omzwervingen in musa terecht zonder deel te nemen aan de strijd. Eigenlijk moeten we geluk spreken dat deze wapens niets meer zijn dan museumstukken, maar toch. Deze voertuig spreken tot de verbeelding. Wat als ze werden doorontwikkeld en verfijnd, welke voertuigen zouden daaruit zijn voortgekomen? Voor welke vreedzame doeleinde zouden ze kunnen gebruiken? Wat van avonturen zouden we hiermee kunnen beleven?

Nou,kennelijk helpen ze ons de ruimte in te gaan. NASA heeft twee Crawlers (2700 ton) genaamd Hanz en Franz die gebruikt worden om te lanceren shuttles en raketten te verplaatsen.
later kwam daar de graafmachine Bagger 288 van 13.500 ton bij die gebouwd is door, jawel(!), Krupp! Kennelijk heeft de fabrikant toch nog zijn droom kunnen realiseren. 

Hanz of Franz? Wie zal het zeggen?