Laat de 'Eigen Geschiedenis' inspireren

Bewerking door Paul Stickland

Ik stelde laatst een nieuw Steampunk kostuum idee voor aan iemand en de eerste reactie die ik kreeg was, ‘maar dat is niet victoriaans.’
Binnen de subcultuur is het idee ontstaan dat Steampunk per definitie ‘Victoriaans’ moet zijn; aka gebaseerd op de periode van koningin Victoria’s regeringsperiode van 1833 tot 1901. Ik vind deze instelling op meer dan één manieren problematisch, maar laten we eerst eens een de algemene problematiek bespreken voordat ik mijn eigen meningen spui.

Het Victoriaanse probleem is niet specifiek Nederlands. Met name in Amerika is de discussie al een tijdje gaande. Meerdere personen hebben zich er al tegen uitgesproken, maar ik zal het algemeen houden.
Nu is de victoriaanse tijd een kwa periode geschikt voor Steampunk. Het is periode van technologische innovatie en maatschappelijke verandering en sociale tegenstellingen.
Een Engelse arbeider die rond 1750 was geboren zou Engeland zien veranderen van een traditionele samenlevingen naar een industriële maatschappij, waarin technologie alles mogelijk leek te maken. Het Engelse rijk groeide gestaag. Ze versloeg Napoleon in 1813 en 1815. Dat was een oorlog die technologische oorlogsvoering naar een nieuw niveau bracht met de eerste krijgsraketten, luchtverkenning met ballonen en exploderende kanonskogels. Na 1860 kunnen we de eerste stoom en pantserschepen (Ironclads) daaraan toevoegen.
De ontwikkelingen van deze periode inspireerde schrijvers als Jules Verne en H.G. Wells tot het schrijven van hun werken die ons tot vandaag de dag inspireren.
Wat dat betreft is onze fixatie op de 19^de begrijpelijk, maar daarin ligt ook het probleem. Veel Steamers lijken niet te begrijpen wat de term Victoriaans inhoud. Het verwijst enkel naar het bewind van een vorstin die persoonlijk niets met de ontwikkeling te maken heeft.
Het is ook geen bewuste keuze. Veel boeken in het genre spelen zich af in deze periode omdat Babbage zijn plannen voor de eerste computer toen presenteerde, de Amerikaanse burgeroorlog toen werd uitgevochten en luchtballonnen zeer populair waren. Maar dit zijn toevalligheden, geen onderdeel van een ontwerp en zeker geen reden om ons tot deze periode te beperken.

Er wordt nog wel gezegd, ‘Maar er moet stoom in voorkomen.’ Dan vraag ik mij af, waarom? Ten eerste is Steampunk een naam voor een genre boeken waarin Cyberpunk in nostalgische settings afspeelde. Steampunk is een woordspeling op Cyberpunk, laten we daar niet meer van maken dan het is.
Ten tweede, de victoriaans tijd heeft geen monopolie op stoommachines. De eerste stoommachine is al in de oudheid uitgevonden door Heron van Alexandriën (10 – 70 na onze jaartelling). Daarna zijn er al experimenten met deze machines bekend vanaf de 16^de eeuw. Toevallig kwamen ze in gebruik in de Victoriaanse periode. Maar dan nog zijn er meerdere vormen van energie in deze periode, zoals wind en waterenergie. Gaan we deze negeren vanwege esthetische voorkeuren?

Andere kenmerken uit deze periode die over het hoofd worden gezien zijn minder vrije karaktertrekken van, maar niet beperkt tot, het Britse Rijk. Kolonialisme, racisme, klassenstrijd en de laissez fair politiek. Waar amper over wordt gesproken het feit dat Steampunk een relatief blanke subcultuur  is met een erg westerse kijk op de wereld en haar geschiedenis. Ja, we stellen ons graag Victorianen voor met Rayguns, maar wie staat aan de verkeerde kant van het wapen.
Dit onderwerp is niet van belang voor mijn relaas, maar ik wilde het wel benoemen.

Wat ik zelf bezwaarlijk vind is het gebrek aan eigen identiteit die de nederlandse Steampunk gemeenschap heeft. Natuurlijk, het is nog een kleine beweging en jong, maar het legt te veel nadruk op wat in het buitenland gebeurt. We missen de durf een nederlandse draai aan Steampunk te geven.
Als ik hierover begin krijg ik argumenten zoals: ‘maar Nederland begint pas laat met stoommachines.’
Laten eens beginnen met de waarom Nederland pas laat met stoommachines begint. Nederland had het niet nodig. Zie de wet van de remmende voorsprong. De Republiek was zover ontwikkeld dat het gebied prima zonder kon. De belangrijkste bron van inkomsten kwam uit de landbouw die werkte op wind en waterkracht. De steden leefde van de internationale handel. Stabiliteit werd gegarandeerd door provinciale samenwerking en het tolerantie-beleid, terwijl de rest van Europa in oorlogen verwikkeld was.
De welvaart die Engeland ervoer in de 19^de eeuw kende de Republiek eerder. We hadden drukkerijen, universiteiten, kaartenmakers, scheepsbouwers, wiskundigen, uurwerktechnici, schrijvers en vooral het kapitaal om het allemaal mogelijk te maken.
Als iemand voor 1750 een uitvinding een realiteit wilde maken was de Republiek de plek om het te doen. Dit gebeurde ook in 1652 in Rotterdam waar een onbekende fransman bezig was met het bouwen van een stoomboot, maar overleed voordat hij het plan kon realiseren.

Ik zou wel even door kunnen gaan over, ‘hoe toonaangevend de Republiek was in zijn tijd, maar het punt wat ik wil benadrukken is dat we deze periode uitsluiten door ons louter te richten op een bewind van een koningin die geen onderdeel is van onze eigen geschiedenis.

Daarom wil ik eindigen met deze vraag; Waarom sluiten we onze eigen geschiedenis en cultuur uit? Wat belet ons om onze eigen draai te geven aan de Nederlandse Steampunk?
Ik kan die vraag niet voor mezelf beantwoorden. Ik vind het eigenlijk te zot voor woorden dat iets ons zou beletten. Dus, iemand. Laat je eens inspireren door ons eigen verleden in plaats van te lenen van andere. Laat het victoriaanse gedachte plaats maken voor de VOC-mentaliteit.