Steampunk in videogames: Bioshock

Gegroet beste Steamers en andere reizigers,

Ten eerste hoop ik dat iedereen een prettige koningeninnendag heeft, of heeft gehad.  

Ten tweede excuus voor de late update. Ik krijg intussen dagelijks minimaal 15 bezoekers, of ik iets nieuws plaats of niet. Dus kennelijk zijn er lezers die het relevant vinden wat ik te vertellen heb, waarvoor mijn dank. Ik ben ook trots dat dit blog sinds december 2012 de 2000 hits heeft gepasseerd, wat meer is dan ik had verwacht.
De reden voor de late update is dat ik niet in de beste sferen ben op het moment. Ik ben sinds vorige week werkeloos en ben daarbij ook nog een verkouden. Eerst had ik tijd te kort en nu weet ik niet wat ik er mee aan moet en alles uitstel... Ironisch niet. 

Nu ben een lijstje aan het maken wat ik kan doen met mijn nieuwe vrijheid. Ik ben bezig met visite kaartjes. Als iemand mij kan bijstaan hierin, graag. Ik heb al een ontwerp, maar zou graag geadviseerd worden.
Daarnaast wil ik de Facebookgroep beginnen, maar weet niet precies hoe ik deze wil invullen. Hoe dan ook, het komt.

Goed, dan nu het onderwerp van vandaag.

Ik heb het al eerder over Steampunk in videospellen gehad en dat SP intussen onderdeel is van de gamescultuur. 

Ja, ik ga het weer over videospellen hebben. Maar zoals ik met eerdere artikelen heb gedaan zal ik in een brede context plaatsen.

In games wordt retrofuturisme al jaren in settings toegepast. In Fantasy bijvoorbeeld: Goblins en Dwarfs in World of Warcraft of de Dwermer ( een soort dwergen) in de Elder Scrolls worden gekenmerkt door hun klokwerk en stoomaangedreven machines. Zo kan ik meerdere grote fantasy franchises noemen waaronder:
Warhammer (Dwarves, Skaven en Empire)
Rise of nations: Rise of legends (Vinci en Cuotle)
Warhammer 40.0000 (Imperium of Man)

Er kunnen waarschijnlijk nog wel 10 aan deze lijst worden toegevoegd.

Dan zijn er de spellen die hun setting rond Retrofuturisme hebben gebouwd.
Thief 1, 2 en 3

Dishonord
Iron Grip: Warlord, The Oppression en Marauders
Guns of Icarus
Cogs
City of Steam
Steam Birds
Remnants of Skystone
The Clockworkman

Gettysburg: Armoured Warfare

Afgezien van Dishonored  en Thief zijn deze relatief kleine titels en MMO’s, omdat ze door één persoon zijn gemaakt of door Indy-ontwikkelaars.
Nu was Dishonored (2012) een groot succes en kreeg zelf meerdere Game-of-the-Year awards, ondanks dat het verhaal ‘meh’ was. Maar geen heeft waarschijnlijk zo’n grote invloed gehad als het retrofuturistische Bioshock (2007). Wellicht was er zonder Bioshock geen Dishonored. 

Onlangs heb ik het lang verwachtte vervolg Bioshock Infinite (2013) gespeeld. Nu is het probleem van een vervolg maken dat het vaak moeilijk is om de voorganger te overtreffen. Bioshock 2 is zo goed als vergeten omdat het gewoon Bioshock was. Niets onderscheidde het van zijn voorganger.
2K Games nam een risico door het opnieuw te proberen met Bioshock Infinite.

Bioshock is een horror-survival spel dat in stijl en gameplay hetzelfde is als Systemshock 2 (1999); een horror-survival in de ruimte met RPG elementen.

Toen Bioshock uitkwam in 2007 won  het meerdere Game-of-the-Year-Awards. Grafisch was het een van de mooiste titels op dat moment en de gameplay was sterk. (Afgezien van een puzzelspel waarmee computers konden worden gehackt dat was gebaseerd op Pipeline. Een puzzelspelletje uit het Commador/Amiga tijdperk waarin de speler met willekeurige buizen en waterleiding moest aanleggen. Tegenwoordig zijn hier talloze varianten van te vinden op internet.) 

Kan Bioshock Infinite tippen aan zijn voorganger? Zeker. Het is het mooiste spel wat in tijden heb gezien en dat een spel mij zo in de ervaring heeft gezogen. De Stad in de lucht, Colombia is gewoon prachtig en de ideeën waarop het plot draait zijn zeer interessant. Maar toch wil ik deze wat dieper analyseren.
Om Bioshock Infinite echt te begrijpen moeten we deze vergelijken met Bioshock 

De kracht van Bioshock was de wereld van Rapture, een Kapitalistisch Utopia onder de zee. Deze onderzeese stad, in Arte Deco-style, was het ontsproten uit het brein van Andrew Rayne. Een man die geloofde dat wetten en dogma’s de menselijk potentie in de weg stond. Daarom had Rayne zijn eigen droomstaat gesticht, waar wetenschap en economie niet werden begrensd door staat of kerk.

Uiteraard gaat dit helemaal mis. De bevolking is verslaafd aan een wondermiddel genaamd Adam die elk mens in een lid aan de X-men kan veranderen. De speler kan allerlei gave verkrijgen, zoals vuurballen schieten of computers overnemen. De bevolking is echter verdraaid door dit spul dat zij volledig gestoord zijn geworden en de stad hebben gereduceerd tot een onderzeese spookhuis die enkel een indruk  geeft hoe fraai de stad ooit moet zijn geweest.

Verhaal technisch is het echter een vreemd eend in de bijt. Het mag al duidelijk zijn dat onder het plot Bioshock politieke ideeën als grondslag zijn gebruikt. Het overgecomercialiseerde karakter van Rapture en het onverantwoorde gebruik van wetenschappelijk vindingen zijn door het hele spel verwerkt en worden terloops aan de speler kenbaar gemaakt op een leuke manier (en niet via infodumps).
En daar ligt eigenlijk het probleem. De introductie van het spel is veelbelovend. Het verhaal heeft goede plot twists eb bevat leuke details die pas bij het tweede keer spelen opvallen. Wat in het verhaal van het spel gebeurd is geloofwaardig, al is het lastig dat het karakter geen woord zegt (net als in Dishonord).
Maar het einde. Oh, het einde.

Bioshock werd uitgebracht in de periode dat uitgevers dachten dat ‘keuzes’ de ervaring was die spelers begeerde en dat 'keuzes' de herspeelbaarheid zou vergroten.
Gedurende het spel kan de speler keuzes maken om bepaalde karakters te laten leven of te doden. Nu kunnen keuzes heel interessant zijn. Keuzes kunnen spelers voor morele en/of tactische problemen stellen die zij zelf moeten oplossen. Maar in Bioshock, zoals in de meeste spellen, is het de keuze tussen snordraaid boosaardig zijn, of paus Johannes de tweede goed. En wat is de beloning? Een ander filmpje aan het einde van het spel, welke anno 2007 allemaal te bekijken waren op Youtube!
En doet einde er toe? Welnee, want geen van beide gevolgen komen terug in Bioshock 2, dat bastaard kind waar ik me helemaal niets van kan herinneren. Behalve dat de krankzinnige bevolking van Rapture is overgenomen door een Unionist, die een maatschappij wilt creëren waarin het individu niet bestaat.

Na Bioshock 2 werden de fans sceptisch. Bioshock 2 was op zich niet slecht, maar het bood weinig nieuws en Bioshock was zo goed dat het moeilijk was dat te overtreffen. Uiteindelijk was deel 2 gewoon, gemiddeld. Eén in een dozijn. Onopmerkelijk. Als het echt een slecht spel was zou het nog herinnerd worden, maar dat was het niet, dus heeft iedereen het bijna vergeten.

Een reden dat het zo machtig uitpakte is waarschijnlijk de toevoeging van een ander element dat de games-industrie tot de dag van vandaag verziekt. Multiplayer.
Uitgevers (Ik kijk naar jou EA) geloven dat een spel niet succesvol kan worden zonder Multiplayer.
Toen Skyrim werd aangekondigd schreeuwde veel uitgevers dat het zou falen omdat het geen multiplayer had. Skyrim werd echter het grootste succes van 2012 en er worden nog steeds uitbreidingen voor uitgebracht.
Maar dat was nog niet gebeurd, dus moesten de ontwikkelaars van Bioshock 2 tijd en geld aan een multiplayer besteden.
Is deze goed?
Ik heb geen idee, want ik speel geen multiplayer! Ik ben een introvert! Het is überhaupt een wonder dat ik de MMO World of Tanks speel. Ik weet wel dat de singleplayer matig was en mij niet eens motiveerde om de multi-player uit te proberen.

Veel uitgevers hebben hier echter niet van geleerd en eisen dat ontwikkelaars multiplayer mogelijkheden aan veel belovende titels plakken, maar wensen daar niet extra in te investeren. Het gevolg, matige enkelspeler-ervaring en een onvolledige meerspeler-mogelijk die de ontwikkelaars niet eens wilde maken.

Gelukkig hebben ze bij 2K Games geleerd van hun fouten. Bioshock Infinite heeft geen multiplayer en de Singleplayer is herspeelbaar dankzij interessante keuzes en zoektochten. Maar daarover de volgende keer meer.

Het verhaal van Bioshock Infinite is het meest interessante en meest controversiele aan deze titel en zullen worden besproken. Dus als je Infinite nog niet hebt gespeeld, 'Would you kindly' deze overslaan.

...Ah. Eindigen op een referentie die alleen Bioshock 1 liefhebbers begrijpen.