Steamboy

‘Waar is technologie voor?’ vraagt James.
Stephenson lacht en zegt: ‘Het is om de mensen gelukkig te maken… Maar de natie is de fundatie van ons geluk, dus moeten wij er alles voor doen om haar sterker te maken.’

Steamboy is een Japanse animatie uit 2004, geschreven en gedirigeerd door Katsuhiro Otomo, bekend van Akira. Dit is zijn tweede grote film en de duurste anime-film die ooit is gemaakt en 10 jaar in productie is geweest. In het westen werd het geen groot succes. Dit kwam voornamelijk door de gebrekkige marketing door Sony en matige recensies. Maar na een zo’n lange productie kan een film alleen maar tegenvallen. Maar is het echt zo slecht?

Samengevat is het een oorsprongsverhaal van de steampunkheld James Ray Steam, aka Steamboy,
maar voor een film die Steamboy heet is er erg weinig Steamboy. Ik zeg dit in het begin omdat het karakter van James Ray Steam erg afleid van de werkelijke kern van het verhaal. Daarom was dit een bijzonder moeilijke recensie om te schrijven.

Oh ja. Hij heeft een monobike.
Heb ik gezegd dat hij een monobike heeft?

   Aan de ene kant is dit de oorsprong van een superheld: dat betekend dat het een karakterstuk is. Het behandeld vragen als, wie is James Ray Steam? Wat zou hem aansporen om een superheld te worden? In het geval van Spiderman was het omdat hij geen verantwoording nam, wat er toe leiden dat zijn oom werd vermoord. Batman omdat zijn ouders voor zijn ogen waren vermoord. Steamboy heeft deze ontwikkelen niet. Dit verhaal wordt terzijde geschoven voor een groter concept.
   Conceptfilms slaan vaak de plank mis. Ze behandelen grote vragen. Bijvoorbeeld, wat als we genetische manipulatie toe laten, zoals in 'Gattaca' (1997)? Of stel dat onze wereld eigenlijk een door computers gegenereerde omgeving is, zoals in 'The Matrix' (1999). In deze voorbeelden is er een goede balans tussen de gebeurtenissen en het idee dat het probeert over te brengen. Gattica laat zien hoe een man, zonder genetische manipulatie overleefd in een wereld geobsedeerd door genetische perfectie en slaagt. In de Matrix zien wij een persoon de realiteit letterlijk en figuurlijk onder ogen komen en zijn verantwoording nemen als ‘The Chose One.’
   Maar ze kunnen ook falen. De vervolgen op de Matrix zijn een goed voorbeeld. Het concept werd het centrum van de aandacht, met als gevolg dat het saai werd en de actie haar context verloor... Maar genoeg theorie, op naar de film.

Om te beginnen. Deze film is waarschijnlijk het meest Steampunk dan ik tot nu toe heb gezien. Het is een ode aan de victoriaans Engeland en technologische vooruitgang. Volgens mij is er geen scene of achtergrond waar geen machine in voorkomt en in alle actie scenes staan robots en rayguns centraal. Wat ik vooral knap vind is dat ze het bestaan van deze technologie aannemelijk hebben gemaakt door middel van een energiebron, de Steamball. De achtergrond van deze uitvinding is waarschijnlijk twijfelachtig, maar beter dan: ‘It’s Quantum!’
   Tegelijkertijd kan het haar duistere kanten van deze periode tonen zonder het gegeven in ons gezichten te wrijven. Maar daar later meer over.

Steamboy is het best te omschrijven als, MacGuyver meets the Rocketeer; een jongen met buitengewoon technologisch inzicht en een raket op zijn rug. Deze beschrijving is echter alleen van toepassing voor het einde van de film, en eerlijk gezegd erg geforceerd. Je zou verwachten dat hij, net als in de rockteer zijn kostuum zelf maakt of van iemand krijgt, maar nee. Ray vind dit kostuum ergens in een handschoenenkastje en maakt het zich eigen omdat... Het de titel van de film is.
   In de aftiteling zien we pas waar het karakter van Steamboy voor staat. Ja de aftiteling als ze willen zeggen. ‘Kijk, hier had het ook over kunnen gaan!’ Aan het einde zien wij plaatjes van Steamboy die het opneemt tegen kwaadaardige geniën over de hele wereld en zien hem zelfs met een tweede Steamboy, die blauw draagt in plaats van rood. Echter dat is de aftiteling. Maar wie weet, misschien komt Steamboy tot zijn recht in de toekomst.
   Dat is eigenlijk het probleem van deze film. Het zit vol potentie, veel actie en avontuur, maar het gaat niet over Steamboy. 

Tijd voor het plot… James Ray Steam is de zoon en kleinzoon van twee wetenschappers, Edward en Lioyd Steam die een revolutionaire energiebron hebben ontwikkeld, de Steamball. Het is stoom die onder extreem hoge druk in ballen wordt opgevangen die op hun beurt ongelofelijke hoeveelheden energie leveren.
   Op een dag krijgt Ray een pakket door zijn opa toegestuurd gestuurd. Het is de Steamball, met een brief dat hij de bal aan niemand mag afstaan. Op dat moment komen die betreffende iemanden aan zijn deur kloppen en staan er op dat hij ‘de bal’ afstaat.
   Roy maakt een noemenswaardige poging om op zijn eigengebouwde monobike weg te ontsnappen met de bal maar wordt achterna gezetten door een ander Steampunkvoertuig. Na een lange actiescène wordt James gered door professor Stephenson en zijn assistent, David, die hem willen helpen de bal veilig te houden voor de O’Hara Foundation.
   Om een lang verhaal kort te maken. De O’Hara Foundation en Stephenson willen allebei de Steamball hebben. De Foundation gebruikt Steamballs om nieuwe wapens, zoals tanks, stoomharnassen en vliegmachines te produceren en te verkopen aan de hoogste bieder. Stephenson wil dit voorkomen en de technologie voor het Engelse Rijk gebruiken. In dit geval betekent dat ook wapens om het Rijk met te ‘verdedigen’.  De natie is immers de fundatie van het geluk.

James moet dus een keuze maken aan wie hij de Steamball geeft. Tijdens dit gejojo tussen partijen ontdekt hij dat zijn vader, Edward, voor de O’Hara’s werkt. De Foundation helpt hem namelijk zijn droomproject te realiseren waarmee hij met de grootvader, Liyod, mee bezig was: De Steamtower. Een mechanisch wonder dat op de Cristal Palace Exhibitie zal worden onthuld.
   Aanvankelijk is James blij om met zijn vader verenigd te zijn, maar het blijkt dat de Foundation de grootvader gevangen houdt. Liyod is echter ontsnapt en probeert de Steamtower te saboteren. Op dat moment komt James hem per ongeluk tegen en vraagt waarom Lioyd en Edward ruzie hebben, terwijl ze beide aan de Steamtower hebben gewerkt. 

Hierbij komen we bij het werkelijke verhaal van Steamboy. De Crystal Palace exhibitie is niet alleen om pronkstukken te tonen, maar ook om wapens te verkopen die werken op de Steamballs. Dit is het gene waar zijn grootvader bang voor is. Dat de mensheid technologie gebruikt om dood en vernietiging te zaaien vanwege hebzucht of egocentrische ideeën, zoals nationalisme. Daarom begon ik met het citaat uit de film. De O’Hara Foudation wordt gedreven door hebzucht, Stephenson door het idee dat het Engelse rijk en het geluk van haar bevolking belangrijker is dan alle andere. Technologie komt het geluk van haar volk ten goede, maar ten koste van alle andere. Daarom wilde de grootvader niet dat iemand de supersteam in handen zou krijgen. De mensheid was er nog niet klaar voor.

   De vader, Edward, aan de andere kant kijkt hier anders tegen aan. In zijn beleving inspireert

Dit is het bedieningspaneel van Steamtower.
Dan begrijp je ook waarom het niet in de lucht kan blijven

technologie. Voortuitgang moedigt verdere vooruitgang aan. Dat is de reden waarom hij de Steamtower heeft gebouwd. Het is niet alleen een toren. Het een complete stad die kan vliegen! Awsome, maar dat klinkt als het plan van een kwaadaardig genie, toch? Je bouwt een reusachtig schip in plaats van een luchtvloot bestaande uit kleinere, meer praktische schepen, om de wereld te veroveren. Maar dat is niet wat Edward wil? Het enige doel van dit technologische wonder is inspireren. Waarom? 

The Steampunk knights of the Round Table:
"Run away! Run away!"

Rond dertienhonderd stond een monnik op de toren van zijn klooster, met vleugels aan zijn armen gebonden. Vol overtuiging dat hij kon vliegen sloeg hij zijn vleugels uit en stortte neer als een baksteen. Hij overleefde zijn vlucht echter en verkondigde op het ziekbed dat hij neerstortte omdat hij de staart was vergeten. Zijn abt verbood hem echter hier mee verder te gaan en zei dat de mensheid gewoon bestemd was om te vliegen.
   Maar stel voor dat de monnik die dag had gevlogen en iedereen had hem gezien. Onze eigen ogen zagen dat een man kon vliegen, zonder hulp van een machines. Hoe ga je iemand overtuigen dat het niet kan.
   Dat is waarom de Edward Steam een stad laat vliegen. Heel London heeft gezien dat de stad vliegt! Het is een gebeurtenis die niet meer ongedaan kan worden gemaakt. Je kan het ontkennen, maar dan bestaat het beeld nog steeds van een stad die vliegt. Onderzoekers, wetenschappers en ingenieurs willen onderzoeken hoe het mogelijk is. Kinderen dromen om over de straten van een degelijke stad te lopen. De mensheid is geïnspireerd en zal er naar streven om een nieuwe stad in de lucht te bouwen.

De film heeft een duale boodschap. Aan de ene kant waarschuwt het voor misbruik van technologie, maar aan de andere kant is het een homage aan technologische innovatie. Maar met een groot concept als deze wordt het moeilijk om hier een superheld in spe aan te voegen. Steamboy wordt geheel naar de achtergrond gedrongen en krijgt alleen aandacht in de actiescènes. Het zijn goede actiescènes, dat wel, maar de actie sluit niet goed aan bij het dilemma.
   Ook als hoofdpersoon maakt Steamboy niet veel ontwikkeling door. Persoonlijk kan ik alleen uitmaken dat hij als held beide standpunten inneemt. Technologie inspireert ons om beter te doen, maar we moeten ons afvragen wat wij doen met de macht die het ons geeft. Gebruiken wij technologie om ons eigen geluk te bevorderen, of dat van iedereen.

Steamboy is een moeilijke film om te recenseren doordat de stukken niet netjes in elkaar vloeien, maar is het dan slechte film. Nee, zeker niet. De beelden zijn prachtig, de animatie mooi en de actie is creatief. Is het dan een goede film? Zeker. Is het een geweldige film… Nou, nee. Het centrale conflict is zeer interessant, maar wordt wat onhandig uitgelegd. Het duurt ook erg lang voordat de motivatie van de vader duidelijk wordt. Ik snapte de hele tijd niet waarom hij een vliegende stad had gebouwd. Hij wilde de wereld niet veroveren, noch steden vernietigen. Dus waarom deed hij al die moeite. De rede was dat hij de mensheid wilde inspireren met een vliegende stad, maar als je niet oplette had je die verklaring gemist.
   Aan de andere kant is het avontuurlijke element sterk aanwezig en de karakters zijn vermakelijk en nogmaals, meer Steampunk dat dit kan een film bijna niet worden. Dus zeer aan te bevelen voor steamers en actiefanaten.