General Appeal

In eerdere artikels heb al laten doorschemeren dat ik mij altijd in neo-victoriaanse/retro-futuristische stijl kleed en daar met regelmaat vragen over krijg. Ik vertel ze dan over Steampunk en laat ze voorbeelden zien. Opvallend vind ik hoe mensen, die niets met Speculatieve Fictie of Fantasy hebben er voor open staan. Waarom is dat? Heeft Steampunk een universele aantrekkingskracht?

Voor de duidelijkheid, ik heb ook personen gesproken die niets met Steampunk hebben omdat het concept te ver gezocht vinden of omdat ze het allemaal te veel op elkaar vinden lijken. Maar dit zijn mensen die bekend zijn met het fenomeen. Nu heb ik het over personen nooit eerder van Steampunk hebben gehoord, noch bekend zijn met Retro Futurisme en daar voor het eerst mee worden geconfronteerd.

Het is uniek, of beter gezegd het heeft een eigen identiteit die erg herkenbaar is. Niet alleen is het duidelijk te onderscheiden van andere genres, maar ook herkenbaar voor het grote publiek.
Steampunk gaat om gebruiksvoorwerpen die iedereen kent, zoals pistolen, computers, brillen, meetapparatuur etc. en verbruikt daarin onderdelen van machines en materialen uit het verleden die ook herkenbaar zijn, zoals onderdelen van fietsen, typemachines, kledingstukken, lampen, stoommachines en ga zo maar door.
Het bevreemd niet zoals (High) Fantasy en Scifi dat doet. Een toeschouwer hoeft niet te interpreteren of een grote fantasie te hebben om te begrijpen waar hij of zij naar kijkt wat het toegankelijk maakt.

Daarnaast is de uistraling veelzijdig. Vrouwen kijken wellicht liever naar de kleding en decoraties op de machines, mannen bewonderen de technologische aspecten (en de korsetten) en kinderen verdiepen zich in de avontuurlijke of fantastische elementen. Bij volwassenen, vooral de ouderen zal ook de nodige nostalgie een rol spelen.
Dit is belangrijk vanuit een commercieel perspectief. Veel producten zijn gemaakt om in de smaak te vallen bij een groot publiek, maar tegenwoordig gebeurt dat door alles zo goedkoop en kaal mogelijk te maken. Dan kan de klant niet kan struikelen over de kleine details die hij of zij dan net niet mooi vinden. Als er geen details op zitten kan je deze ook niet lelijk vinden, toch?
Steammakers en artiesten gaan daar anders mee om. Ze maken gebruiksvoorwerpen met duurzame en hergebruikte materialen met veel messing en koperkleuren. Kleuren die bij het grote publiek traditioneel erg in de smaak vallen. Alles ziet er duur uit, is duurzaam en handgemaakt. Wat wil je nog meer in de eenentwintigste eeuw?

Dan is er nog de filosofische ideeën die achter deze objecten kan worden gezocht. Toeschouwers herkennen het verlangen naar het verleden maar ook het streven naar toekomst. Dit zijn verlangens waar de doorsnee persoon zich mee kan identificeren in tegenstelling tot het escapisme van Fantasy. 
Denk ook aan de symboliek. De hoge hoed staat voor de heer, de vrouw in hoepeljurk voor de dame. Het roept gevoelens van klasse op, goede manieren en respectvol gedrag.
Plak daar moderne ideeën aan vast als duurzaamheid, hergebruik, behoud en respect voor het verleden. Dit zijn concepten waar het gros zich mee kan identificeren. Zeker door de huidige crisis is het besef dat grote bedrijven te veel macht hebben onder de bevolking toegenomen en heeft Steampunk iets rebels. Het conformeert zich niet naar mode en merken en dat respecteren veel mensen in deze tijd. 

Als conclusie stel ik dat het appeal ligt in het feit dat Steampunk een product is van zijn tijd en plaats. Het is geen escapisme naar fictieve werelden om aan de realiteit te ontsnappen. Het neemt voorbeeld aan onze wereld en geschiedenis. Het is dat wij ons realiseren dat wij te geconformeerd zijn geraakt en weer streven naar iets unieks en tot herkenbaars. Kunstzinnig en tot praktisch. Elegant en toch gemaakt voor hergebruikte spullen. Elitair en toch tegendraads.
Misschien is het Steampunk-uiterlijk meer dan een uiting van creativiteit, de het liefde voor geschiedenis en technologie. Zou het misschien het materiallsatie kunnen zijn voor de paradoxe natuur van de mens; vooruitstrevend zijn met een zucht naar het gemoedelijke omgangsvormen van vroeger.